NUR BATU | ANKARA
Kamuoyunda “10. Yargı Paketi” olarak bilinen ve Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun başta olmak üzere 10 farklı yasada değişiklik öngören teklif, TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edildi. Komisyon görüşmeleri yaklaşık 15,5 saat sürdü.
İnfaz ve Ceza Sistemine Yönelik Düzenlemeler
• Hasta hükümlülere tahliye yolu: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası almamış hasta mahkumlara tahliye imkanı getiriliyor.
• Denetimli serbestlik için süre şartı: Açık cezaevindeki hükümlüler, cezasının en az %10’unu cezaevinde geçirmeden denetimli serbestlikten faydalanamayacak.
• Çocuk hükümlüler: Bazı çocuk hükümlüler, cezalarını doğrudan çocuk eğitimevlerinde çekecek.
• Çocuk tutuklular: 15 yıl veya altı hapis cezası öngörülen suçlarda tutuklu çocuklar, bazı şartlarla çocuk eğitimevlerine alınabilecek.
Suçlara Verilecek Cezalarda Artış
• Suça teşebbüs cezaları artırılıyor:
Ağırlaştırılmış müebbet yerine verilecek süreli hapis cezası 14–21 yıl, müebbet yerine ise 10–18 yıl olacak.
• Kasten yaralama:
Basit yaralamada alt sınır 1 yıl 6 aya, kadına karşı işlenen yaralamada ise alt sınır 9 aya çıkarılıyor.
Neticesi sebebiyle ağırlaşan yaralamalarda ve ölümle sonuçlanan olaylarda da cezalar 2 yıla kadar artırılıyor.
• Tehdit suçları:
Ağır tehdit vakalarında üst sınır 5 yıldan 7 yıla çıkarılıyor. Silahla, topluca veya örgüt etkisiyle işlenen tehdit suçlarında daha ağır yaptırımlar geliyor.
• Genel güvenlik suçları:
Toplu alanlarda gaz fişeği atmak, yangın çıkarmak veya patlayıcı kullanmak gibi eylemlerde cezalar yarıdan bir katına kadar artırılacak.
• Trafik güvenliğini tehlikeye atma:
Alkollü veya uyuşturucu etkisiyle araç kullananlara verilen cezaların alt sınırı 6 aya, tehlikeli sevklerde ise 4 aya çıkarılıyor.
Ulaşım araçlarının hareketini engelleyenlere de 1 yıldan 10 yıla kadar değişen cezalar öngörülüyor.
İcra, Noterlik ve İdari Yargıda Anayasa Mahkemesi Uyumu
• İcra ve İflas Kanunu:
AYM kararı uyarınca, istinaf ve temyiz sınırlarına ilişkin hükümler güncelleniyor.
• Noterlik Kanunu:
Disiplin cezaları yeniden düzenleniyor. Meslekten çıkarma hariç diğer disiplin cezalarında eski cezaların etkisi dikkate alınarak, daha ağır yaptırımlar uygulanabilecek.
• İdari Yargılama Usulü:
Duruşma ve temyiz hakkına ilişkin parasal sınırın belirlenmesinde davanın açıldığı tarih esas alınacak.
Çocuklar İçin Özel İnfaz Usulleri Genişletiliyor
• Eğitimevleri öne çıkıyor:
3 yıl ve altı kasıtlı, 5 yıl ve altı taksirli suçlarda çocuk hükümlüler doğrudan çocuk eğitimevlerinde barındırılacak.
• Firarda ya da disiplin cezasında dönüş:
Eğitimevindeki çocukların firar etmesi, disiplin suçu işlemesi veya güvenlik gerekçeleriyle çocuk kapalı cezaevlerine gönderilebilecek.
• İyi halle eğitimevine geçiş:
Kapalı cezaevindeki çocuk hükümlüler, iyi hal değerlendirmesiyle eğitimevine nakledilebilecek.
Açık Cezaevine Yeni Şartlar: Denetimli Serbestlik İçin ‘Onda Bir’ Kuralı
Açık ceza infaz kurumları ve çocuk eğitimevlerinde bulunan, koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az kalan hükümlüler, denetimli serbestlikten yararlanabilmek için cezalarının en az onda birini cezaevinde geçirmek zorunda olacak.
Bu hüküm, yürürlüğe girmeden önce işlenen suçlar için geriye dönük uygulanmayacak.
İkinci Defa Tekerrür Edenlere Koşullu Salıverilme Fırsatı
Teklif ile ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulandığı durumlarda da koşullu salıverilme imkânı tanınıyor:
• Ağırlaştırılmış müebbet alanlar için: 39 yıl,
• Müebbet hapis alanlar için: 33 yıl,
• Birden fazla süreli hapis cezalarında: en fazla 32 yıl cezaevinde geçirilmesi koşuluyla,
• Süreli hapis cezaları için: üçte ikisinin cezaevinde iyi halli çekilmesiyle tahliye imkânı getiriliyor.
Yaşlı ve Hasta Mahkumlara Konutta İnfaz Düzenlemesi
Teklif kapsamında 80 yaş ve üzerindeki hükümlüler için konutta infaz yolu açılıyor. Ayrıca:
• Kadın, çocuk ve 65 yaş üstü hükümlüler için toplam 3 yıl,
• 70 yaş üstü için 4 yıl,
• 75 yaş üstü için 5 yıl,
• 80 yaş üstü için 6 yıla kadar hapis cezaları konutta infaz edilebilecek.
Mahkumun sağlık durumu düzenli aralıklarla denetlenecek, 10 yılı aşan cezalarda elektronik kelepçe takılması zorunlu olacak.
Doğum Yapan Kadınlara Özel İnfaz Kolaylığı
Doğumun üzerinden 6 ay geçmiş ve toplam 5 yıl veya daha az hapis cezasına çarptırılmış kadın hükümlüler, infazlarını evde geçirebilecek. Bu düzenleme, adli para cezasının hapis cezasına çevrildiği durumları da kapsıyor.
Özel İnfaz Usulünü İhlal Edene Hak Yok
Denetimli serbestlik yükümlülüklerini yerine getirmeyen hükümlüler, özel infaz yöntemlerinden faydalanamayacak.
İnternette İçerik Düzenlemesi: Erişim Engeline Net Çerçeve
Anayasa Mahkemesi kararına uyum çerçevesinde, İnternet Ortamında Yapılan Yayınlarla Mücadele Kanunu’nda önemli değişiklikler yapıldı:
• “İçeriğin yayından çıkarılması” tanımı “internet ortamından çıkarılması” olarak değiştirildi.
• Kişilik haklarının ihlali iddiasıyla içerik kaldırma ve erişim engelleme talepleri artık sadece ihlale konu URL adresine yönelik karara bağlanabilecek.
• Tüm siteye erişim engeli sadece istisnai olarak, gerekçeyle ve “başka çare kalmadıysa” verilebilecek.
Hakim 24 Saatte Karar Verecek
Sulh ceza hakimi, ilk bakışta ihlal görülüyorsa 24 saat içinde erişim engeli veya içerik kaldırma kararı verebilecek. Yayın sahibinin isminin arama motorlarında ilişkilendirilmemesi kararı da talep edilebilecek.
Sosyal Medya Devlerine Yaptırım: 24 Saat Süre, Aksi Halde Bant Daraltma
Türkiye’den günlük erişimi 10 milyonu geçen yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcıları, içerik kaldırma kararını 24 saat içinde uygulamazsa, önce %50, ardından %90’a kadar bant daraltma yaptırımı uygulanabilecek.
Karar, sulh ceza hakimi tarafından verilecek ve erişim sağlayıcılara bildirilecek.
Karara Uymazsan, Ceza Geliyor
Hakim kararını uygulamayan erişim sağlayıcıların yöneticileri, 1.000 günden 5.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak. İçeriğin kaldırılması durumunda bant daraltma kararı kaldırılabilecek.
HSK ve Yargı Sistemine Yönelik Yapısal Düzenlemeler de Teklifte Yer Aldı
TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edilen 10. Yargı Paketi kapsamında, Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) Kanunu ile bazı temel yargı mevzuatlarında da önemli değişiklikler öngörülüyor.
HSK Üyeleri Görev Sonrası Haklarına Kavuşacak
Teklife göre, yüksek mahkemelerden (Yargıtay veya Danıştay) seçilen HSK üyeleri, görev süreleri sona erdiğinde boş kadro şartı aranmaksızın geldikleri mahkemeye üye olarak geri dönebilecek. Bu üyeler için ilk boşalan kadro otomatik olarak tahsis edilecek.
Adli ve idari yargıdan seçilen HSK üyelerinin görev süresi, tamamlanmadan herhangi bir nedenle sona ererse, bu kişiler HSK Genel Kurulu tarafından müktesep hakları ve tercihlerine göre üç yerden birine atanabilecek.
Görev süresini tamamlayan adli yargı kökenli üyeler Yargıtay’a, idari yargı kökenli üyeler ise Danıştay’a üye olarak atanabilecek. Bu atama, boş kadro bulunup bulunmadığına bakılmaksızın yapılacak, boş kadro olmaması durumunda ilk boşalan kadro bu kişilere tahsis edilecek.
Tüm seçim ve atamalar, HSK üyeliğinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılacak. Bu sürede ilgili kişiler izinli sayılacak ve HSK üyeliği kapsamındaki özlük haklarını almaya devam edecek.
Uluslararası Özel Hukukta ‘Daha Sıkı İlişki’ Esası
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunda yapılan düzenlemeye göre, iş sözleşmelerinde tarafların hukuk seçimi yaptığı durumlarda, eğer sözleşme ile daha sıkı ilişkili farklı bir ülke hukuku varsa, hakim bu hukuku öncelikli olarak uygulayabilecek. Ancak bu uygulama, işin yapıldığı ülke hukukunun zorunlu hükümleri hariç olmak kaydıyla geçerli olacak.
Senetle İspat ve Parasal Sınırlar Netleştirildi
Hukuk Muhakemeleri Kanunu kapsamında, senetle ispat zorunluluğu ve tanıkla ispat yasağı gibi kurallara ilişkin parasal sınırların belirlenmesinde hukuki işlemin yapıldığı tarih esas alınacak.
Ayrıca, istinaf ve temyiz gibi başvuru yollarında da parasal sınırlar, davanın açıldığı tarihteki tutarlar üzerinden değerlendirilecek. Bu düzenleme, Anayasa Mahkemesi’nin daha önceki iptal kararı doğrultusunda yeniden şekillendirildi.
Bu kapsamda 10. Yargı Paketi, yalnızca ceza ve infaz alanında değil; medeni usul uygulamaları gibi kritik başlıklarda da sistematik yenilikler getiriyor.