Ahi Evran kimdir, nereli, ne zaman yaşadı, nasıl öldü, Ahilik nedir, amacı neydi, neden önemlidir?

esnaf ve sanatkârların birliğini sağlayarak hem ekonomik hem de kültürel bir sistem kuran Ahi Evran, Türk-İslam medeniyetinin en önemli şahsiyetlerinden biri olarak kabul ediliyor. Ahi Evran kimdir, nerelidir, ne zaman ve nasıl ölmüştür, Ahilik nedir, amacı ve felsefesi nedir, neden bu kadar önemlidir? gibi sorular ise her yıl özellikle Ahilik Haftası’nda ve tarih meraklıları arasında sıkça araştırılıyor. İşte Ahi Evran’ın hayatı, Ahilik teşkilatının kuruluşu ve etkileriyle ilgili merak edilen tüm detaylar...

Ahi Evran kimdir, gerçek adı nedir, nereli ve ne zaman doğdu?

Asıl adı Şeyh Nasirüddin Mahmud el-Hoyî olan Ahi Evran, 1171 yılında İran’ın Hoy şehrinde dünyaya geldi. Türk kökenli bir alim ve mutasavvıf olan Ahi Evran, hayatının büyük bölümünü Anadolu’da geçirdi. Eğitim hayatına genç yaşta başladı ve İslam dünyasının önemli merkezlerinde eğitim aldı. Horasan, Maveraünnehir, Bağdat gibi ilim merkezlerinde; Fahreddin Razi, Ahmet Yesevi ve Evhadüddin Kirmani gibi dönemin önde gelen alimlerinden eğitim aldı.

Ahi Evran nasıl bir eğitim aldı, hangi alanlarda uzmandı?

Ahi Evran, çok yönlü bir eğitim aldı. Tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tıp, tasavvuf gibi pek çok alanda derin bilgi sahibi oldu. Özellikle Abbasi halifesi Nasır Lidinillah’ın kurduğu Fütüvvet Teşkilatı’nda aldığı eğitim ve tecrübe, onun ileride kuracağı Ahilik sisteminin temelini oluşturdu.

Ahi Evran Anadolu’ya ne zaman geldi, Ahilik sistemini nasıl kurdu?

Ahi Evran, 1205 yılında hocası Evhadüddin Kirmani ve tasavvuf alimi Muhyiddin İbni Arabi ile birlikte Anadolu’ya göç etti. Önce Kayseri’ye yerleşti ve burada bir deri işleme atölyesi açtı. Aynı zamanda Fütüvvet sisteminden esinlenerek, esnafların hem ahlaki hem mesleki gelişimini hedefleyen Ahilik teşkilatını kurdu. Ahilik sistemi, sadece bir meslek örgütü değil, aynı zamanda bir ahlaki eğitim, sosyal yardımlaşma ve toplumsal dayanışma modeliydi. Bu sistem kısa sürede Anadolu’ya yayıldı ve Selçuklu hükümdarları tarafından da desteklendi.

Ahilik nedir, amacı nedir, neden önemlidir?

Ahilik; esnaf, zanaatkâr ve üretici sınıfını hem ekonomik hem de ahlaki yönden eğiterek topluma hizmet eden bir sistemdir. Temel ilkeleri: Dürüstlük Çalışkanlık Toplumsal yardımlaşma Ahlak Ustalık eğitimi Toplum düzeni ve adalet

Ahi Evran’ın en çok bilinen öğüdü şu şekildedir:

“Eli açık, kapısı açık, sofrası açık; gözü bağlı, beli bağlı, dili bağlı...”

Bu söz, yardımsever, iffetli, doğru sözlü ve kanaatkâr bir esnaf modelini tarif eder.

Ahi Evran hangi şehirlerde yaşadı, ne gibi zorluklar yaşadı?

Ahi Evran, Anadolu’da çeşitli şehirlerde yaşadı:

Kayseri: İlk atölyesini kurduğu yer. Konya: Selçuklu sarayına yakınlaştığı ve müderrislik yaptığı dönem. Denizli: Sürgün edildiği dönem. Kırşehir: Hayatının son 15 yılını geçirdiği ve öldüğü yer. Ahilik hareketi zamanla siyasi bir güç haline gelince, bazı sultanlar tarafından tehdit olarak görülmeye başlandı. Ahi Evran, II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde beş yıl hapsedildi. Daha sonra Denizli’ye sürüldü, ardından tekrar Konya ve en sonunda Kırşehir’e yerleşti.

Ahi Evran nasıl öldü, ne zaman vefat etti?

Ahi Evran, 12 Nisan 1261 tarihinde Kırşehir’de, 93 yaşında şehit edildi. Onun ölümü, dönemin siyasi karışıklıkları ve Moğol istilasının yarattığı baskılarla ilişkilendirilir. Bugün Kırşehir’deki Ahi Evran Camii ve Türbesi, onun anısını yaşatmakta ve ziyaretçiler tarafından sıkça uğranılan bir manevi merkez konumundadır.

Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı kimdir, Bacıyan-ı Rum nedir?

Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı, Ahilik sisteminde kadınların da aktif rol alabilmesini sağlamıştır. Onun liderliğinde kurulan Bacıyan-ı Rum, kadın esnafların teşkilatlanmasıdır. Bu yapı sayesinde kadınlar meslek öğrenip çalışabiliyor, sosyal ve ekonomik hayata katılabiliyordu. Bacıyan-ı Rum, dünyadaki ilk kadın meslek örgütlerinden biri olarak kabul edilir.

Ahilik sisteminin Osmanlı ve günümüze etkisi nedir?

Ahi Evran’ın kurduğu Ahilik, Osmanlı döneminde Lonca Teşkilatı olarak devam etti. Ahilik felsefesi: Esnafın ustalık belgesi alması,

Meslekî etik kurallar,

Toplumsal sorumluluk bilinci,

Dayanışma kültürü gibi değerleri Osmanlı'ya kazandırdı.

Bugün Türkiye'de hâlâ Ahilik Haftası kutlanmakta, Ahi Evran Üniversitesi, Ahi Evran Müzesi, Ahi Evran türbeleri gibi yapılar onun mirasını yaşatmaktadır.

Ahi Evran'ın sözleri ve felsefesiyle verdiği mesajlar nelerdir?

Ahi Evran’ın sözleri hâlâ güncelliğini korumaktadır. İşte bazı önemli öğütleri:

“Hiç ölmeyecekmiş gibi dünya için, yarın ölecekmiş gibi ahiret için çalış.” “Ahlak, meslekten önce gelir.” “Helal kazanç, insanı olgunlaştırır.” Bu ifadeler, sadece meslekî gelişimi değil, aynı zamanda insan olma bilinci ve ahlaki duruş kazandırmayı hedefler. Ahi Evran; ilim, irfan, ahlak ve sanat alanında Anadolu’yu mayalayan bir bilgeydi. Kurduğu Ahilik sistemi, bugünkü anlamda bir sivil toplum modeli, meslek odası, etik denetim kurulu ve sosyal yardım ağı gibi birçok yapının ilk örneğidir.