Türkiye genelinde tütün kullanımının önlenmesine yönelik çalışmalar sürerken, denetim eksiklikleri ve artan satış noktaları tütünle mücadelede ciddi bir engel olarak öne çıkıyor. Sağlık Bakanlığı’nın duyurduğu “Dumansız Türkiye” kampanyasıyla toplumsal farkındalık artırılmak isteniyor.
SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİNE TALEP ARTIYOR
Türkiye genelinde hizmet veren 671 sigara bırakma polikliniğine yapılan başvurular son dönemde yüzde 85 oranında artış gösterdi. Kamu kurumlarında sigara bırakma danışmanlık hizmeti de sunulmaya başlanırken, bu hizmete çevrimiçi erişim imkânı da sağlandı. Bakanlık, bu adımlarla daha kapsayıcı bir mücadele stratejisi yürütmeyi amaçlıyor.
TÜTÜN SATIŞ NOKTALARINDA ÜÇ KATLIK ARTIŞ
Türk Toraks Derneği’nin “Tütün Satış Noktaları Gölge Raporu”, son 10 yılda tütün ürünlerinin görünürlüğünün arttığını ortaya koydu.
İstanbul’un Şişli, Beşiktaş, Beyoğlu ve Kadıköy ilçelerinde yapılan gözlemlerde, tütün satış noktası sayısının 2014’te 70 iken, 2024’te 200’e çıktığı tespit edildi. En yüksek artış Şişli’de yüzde 250, Beyoğlu’nda ise yüzde 206 olarak kayıtlara geçti. Raporda, bu artışın mevzuata rağmen gerçekleştiğine dikkat çekildi.
ÇOCUKLARA YÖNELİK GÖRÜNÜRLÜK ENDİŞE YARATIYOR
Rapor, tütün ürünlerinin çocukların doğrudan görebileceği şekilde sergilendiğini ortaya koyuyor.
Gözlemler, satış noktalarının yüzde 96’sında ürünlerin çocukların göz hizasında bulunduğunu gösteriyor. Tütün ürünlerinin sağlık kurallarına tamamen zıt şekilde paketlendiği, dizildiği, satışa sunulduğu da elde edilen bilgiler arasında. Bu durum, özellikle çocuklar açısından risk teşkil ediyor.
TABELA VE RAFLARDA REKLAM YASAĞINA UYULMUYOR
Satış noktalarında reklam yasağı büyük oranda ihlal ediliyor.
Rapora göre, satış yerlerinin yüzde 91,3’ünde doğrudan veya dolaylı tütün reklamı mevcut. Ürünlere fiziksel erişimin mümkün olduğu noktaların oranı yüzde 82,5’e ulaştı. Belirli markaların öne çıkarılması oranı ise yüzde 93,5’e yükseldi. Düzenlemeler ve kuralların hiçbir zaman uygulanmadığı ve mutlaka başka yollara başvurularak aşılmak istendiği de biliniyor.
TEZGAH ÜSTÜ TEŞHİR STRATEJİSİ YAYGINLAŞTI
Tütün ürünlerinin görünürlüğünü artıran yöntemler artış gösterdi. 2019’da yüzde 2,3 olan özel tasarım dolap kullanımı, 2024 itibarıyla yüzde 32,5’e çıktı. Tezgâh üstü teşhir uygulamaları ise yüzde 82’ye ulaştı. Bu uygulamalar, tütün şirketlerinin yeni pazarlama stratejileriyle ürünleri daha erişilebilir hale getirdiğini gösteriyor.
DENETİM EKSİKLİĞİ HALK SAĞLIĞINI TEHDİT EDİYOR
Uzmanlar, denetim yetersizliğinin halk sağlığı üzerinde doğrudan etkili olduğunu vurguluyor. Gölge raporda, mevcut mevzuatların uygulanmasında ciddi açıklar bulunduğu ifade edildi. Özellikle satış noktalarında yapılan ihlallerin rutin denetimlerle kontrol altına alınmadığı, bu durumun ise tütün ürünlerinin daha geniş kitlelere ulaşmasına neden olduğu belirtildi. Uzmanlar, denetimlerin sıklaştırılması ve cezai yaptırımların caydırıcı hale getirilmesini öneriyor.
TÜTÜN KULLANIMI HALEN ÖNEMLİ BİR SAĞLIK TEHDİDİ
Bakanlık verileri, tütünün Türkiye’de önlenebilir ölümlerin başlıca nedeni olmaya devam ettiğini gösteriyor. Akciğer kanseri başta olmak üzere, kalp-damar hastalıkları ve KOAH gibi birçok hastalığın temel sebepleri arasında tütün ürünleri bulunuyor. 2023 yılı verilerine göre, 15 yaş ve üzeri nüfusta tütün kullanımı oranı yüzde 34,8 olarak kayıtlara geçti. Elde edilen verilere göre 100 binin üzerinde insanın tütün kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybettiği biliniyor