Türk Ceza Kanunu (TCK), suç işleyen bireylerin pişmanlık göstererek topluma yeniden kazandırılmasını ve oluşan zararın tazmin edilmesini teşvik eden önemli düzenlemeler barındırır. Bu düzenlemelerin başında gelen "etkin pişmanlık", belirli suç türlerinde failin, azmettirenin veya yardım edenin cezai sorumluluğunu hafifleten veya tamamen kaldıran bir hukuki kurumdur. Hukuk sistemimizde sıkça gündeme gelen bu kavramın kapsamı, şartları ve hangi suç tiplerinde geçerli olduğu vatandaşlar tarafından yoğun bir şekilde araştırılıyor.
ETKİN PİŞMANLIK YASASI NEDİR?
Etkin pişmanlık, Türk Ceza Kanunu'nda belirli suç tipleri açısından, suç işlendikten sonra failin bazı olumlu davranışlar sergilemesi durumunda devreye giren bir mekanizmadır. Bu olumlu davranışlar; mağdurun zararını gidermek, suçun ortaya çıkarılmasına yardımcı olmak veya yetkili mercilere bilgi vermek şeklinde olabilir. Bu şartların yerine getirilmesi halinde, kişiye verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, durumun niteliğine göre ceza tamamen de kaldırılabilir. Ancak etkin pişmanlık hükümleri, kanunilik ilkesi gereği her suçta değil, sadece kanunda açıkça belirtilen suçlarda uygulanabilmektedir.
ETKİN PİŞMANLIKTAN KİMLER YARARLANABİLİR?
Etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için öncelikle işlenen suçun kanunda bu kapsama alınan suçlardan biri olması gerekmektedir. Failin suç sonrası gösterdiği pişmanlık ve olumlu davranışlar, kanunun aradığı şartlara uygun olmalıdır. Bu kapsamda yasadan yararlanabilecek kişiler şunlardır:
-
Fail: Suçu bizzat işleyen kişi.
-
Azmettiren: Suçun işlenmesine karar verdiren kişi.
-
Yardım Eden: Suçun işlenmesine maddi veya manevi destek sağlayanlar.
Yararlanma koşulları suçun türüne göre değişiklik gösterir. Bazı suçlarda, soruşturma başlamadan önce bilgi verilmesi durumunda kişi hiç ceza almayabilirken, kovuşturma (yargılama) aşamasında pişmanlık gösterilmesi durumunda ise cezada ciddi indirimler uygulanabilir.
ETKİN PİŞMANLIK UYGULANAN SUÇLAR NELERDİR?
Etkin pişmanlık genel bir düzenleme olmayıp, yalnızca kanunda ismen sayılan suçlar için geçerlidir. Bu suçlar üç ana başlık altında toplanabilir:
1. Malvarlığına Karşı Suçlar: Bu kategorideki suçlarda, failin suç tamamlandıktan sonra mağdurun uğradığı zararı aynen iade etmesi veya tazmin etmesi durumunda ceza indirimi uygulanır. Kapsama giren suçlar şunlardır:
-
Hırsızlık
-
Mala zarar verme
-
Güveni kötüye kullanma
-
Dolandırıcılık
-
Hileli iflas
-
Taksirli iflas
-
Karşılıksız yararlanma
-
Yağma (Gasp)
2. Uyuşturucu Suçları: Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti ile kullanmak için satın alma veya bulundurma suçlarında etkin pişmanlık hükümleri oldukça detaylı düzenlenmiştir. Kişinin yetkililere bilgi verdiği zaman dilimine (yakalanmadan önce veya sonra) göre cezasızlık ya da ceza indirimi söz konusu olabilir.
3. Diğer Özel Suçlar: Yukarıdakilerin haricinde, TCK'nın çeşitli maddelerinde düzenlenen şu suçlarda da etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilmektedir:
-
Organ ve doku ticareti
-
Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma
-
İmar kirliliğine neden olma
-
Parada ve kıymetli damgada sahtecilik
-
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma
-
Zimmet ve Rüşvet
-
İftira ve Yalan tanıklık
-
Suç delillerini gizleme, yok etme veya değiştirme
-
Banka ve kredi kartlarının kötüye kullanılması
