Google DeepMind ve Isomorphic Labs’in geliştirdiği AlphaFold 3, proteinlerin ve genetik yapıların çözümlemesinde tarihte görülmemiş bir doğruluk sağlıyor. Model, ilaç tasarımından yaşlanma araştırmalarına kadar pek çok alanda bilim dünyasını dönüştürüyor.
YENİ MODEL NATURE DERGİSİNDE TANITILDI
8 Mayıs 2024’te Nature dergisinde yayımlanan AlphaFold 3, proteinlerin, DNA’nın, RNA’nın ve ilaç benzeri küçük moleküllerin 3D yapılarını ve etkileşimlerini %50’nin üzerinde daha yüksek doğrulukla tahmin ediyor. Özellikle protein-ligand ve protein-antikor bağlanmalarında %76’ya varan başarı oranı, modelin ilaç tasarımında devrim niteliğinde görülmesini sağladı.
İLAÇ GELİŞTİRME SÜRECİNİ HIZLANDIRIYOR
AlphaFold 3, geleneksel yöntemlerle yıllar sürebilecek ilaç geliştirme çalışmalarını dakikalara indiriyor. Proteinlerin hedef moleküllerle nasıl etkileşime girdiğini simüle eden model, ilaç şirketlerine ciddi maliyet avantajı sunuyor. Isomorphic Labs, bu teknolojiyle ilaç firmalarıyla iş birliği yapıyor ve 2025 itibarıyla yapay zekâ destekli ilaçların klinik denemelere girmesi bekleniyor.
KANSER VE ALZHEIMER ARAŞTIRMALARINA YENİ KATKI
Kanser, Alzheimer ve nadir genetik hastalıkların tedavisinde yeni hedefler belirlemede AlphaFold 3 kritik rol oynuyor. Protein-DNA ve protein-RNA etkileşimlerini önceki modellere göre %50 daha yüksek doğrulukla öngören sistem, gen regülasyonu ve hastalık yolakları hakkında yeni bilgiler sunuyor.
YAŞLANMAYI TERSİNE ÇEVİRME ÇALIŞMALARI
Bilim dünyasında yaşlanma giderek bir hastalık olarak değerlendiriliyor. AlphaFold 3, hücresel düzeyde protein fonksiyonlarını çözerek yaşlanmanın moleküler mekanizmalarını anlamada önemli katkılar sağlıyor. DeepMind CEO’su Demis Hassabis, yapay zekâ ile yaşlanmayı yavaşlatma veya tersine çevirme hedeflerine 5-10 yıl içinde ulaşılabileceğini öngörüyor.
XPRIZE SAĞLIKLI ÖMÜR YARIŞMASI VE ALPHAFOLD
2023’te başlatılan 101 milyon dolarlık XPRIZE Sağlıklı Ömür Yarışması, gençleştirme teknolojilerini destekliyor. AlphaFold 3’ün yaşlanmaya bağlı protein yanlış katlanmalarını çözmedeki rolü, Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıkların tedavisinde yeni kapılar açıyor.
BİYOLOJİK VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMALAR
AlphaFold 3 sadece tıp alanında değil, tarım ve endüstride de yenilikler sunuyor. Bir toprak mantarındaki enzim proteininin yapısını çözerek daha dayanıklı bitkilerin geliştirilmesine katkı sağladı. Ayrıca plastik atıkları parçalayan enzimlerin tasarlanması ve biyoyakıt üretiminin optimize edilmesi gibi biyoteknoloji dışı alanlarda da kullanılması bekleniyor.
BİYOGÜVENLİK VE ERİŞİM POLİTİKASI
Google DeepMind, biyogüvenlik risklerini en aza indirmek amacıyla 50’den fazla uzmanla iş birliği yaptı. Araştırmacılar için ücretsiz erişim sağlayan AlphaFold Server kullanıma açılırken, ticari uygulamalar Isomorphic Labs üzerinden lisanslanıyor. Ancak modelin bazı öngörülerinde, özellikle protein-RNA etkileşimlerinde doğruluk oranı %40’a kadar düşebildiği için deneysel doğrulamanın gerekliliği vurgulanıyor.