Bu yıl Malatya kayısısı için adeta felaketle başladı ve öyle de devam ediyor. Nisan ayında etkili olan şiddetli don olaylarıyla başlayan üretim krizi Temmuz’daki kavurucu sıcaklarla daha da arttı. Dünyanın en büyük kuru kayısı üretim merkezi olan Malatya’da rekolte neredeyse sıfıra indi. Her yıl 100 bin tona yaklaşan üretimin bu sezon 5 bin tonu bile bulamayacağı tahmin ediliyor.
KAYISI CENNETİ MALATYA’YA NELER OLUYOR?
Malatya dünya kuru kayısı pazarında adeta bir marka. Ancak 2025 yılı bölge üreticileri için tam anlamıyla bir kâbusa dönüştü. Bahar aylarında etkili olan dondurucu soğuklar ve yaz ortasında yaşanan bunaltıcı sıcaklar kayısı rekoltesini dibe çekti. Her yıl ortalama 90 ila 100 bin ton kuru kayısı üreten şehirde bu sezon üretimin 5 bin tonun altında kalacağı tahmin ediliyor.
Nisan ayında sıcaklıkların eksi 17 dereceye kadar düşmesiyle kayısı ağaçlarında ciddi hasar oluştu. İlk darbeyi donla alan üretici temmuz ayında 45 dereceyi aşan kavurucu sıcaklarla ikinci bir şok yaşadı. İklim dengesizliği sadece kayısıyı değil; fındık, üzüm ve kiraz gibi ürünleri de etkileyerek geniş çaplı tarımsal kayıplara yol açtı.
“40 YILDIR BÖYLESİNİ GÖRMEDİM”
Ege Kuru Meyve ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Mehmet Ali Işık, sektörde geçirdiği dört on yıl boyunca böylesine büyük çaplı bir felaketi ilk kez deneyimlediğini söyledi. Işık kayısı üreticisinin borçla, yüksek faizle ve belirsizlikle mücadele ettiğini belirtti. “Yüzde 50’yi aşan faiz oranlarıyla kimse üretim yapamaz. İşletmelerin ayakta kalabilmesi için acil destek şart” diyerek hükümete çağrıda bulundu.
Her ne kadar 2025 sezonunda ciddi bir rekolte krizi yaşansa da önceki sezondan elde kalan yaklaşık 35 bin tonluk kuru kayısı stoku sayesinde ihracatın bir süre daha devam ettirileceği bildirildi. Geçici çözümle piyasaların dengesi korunabilir ancak uzun vadede üretim yapılmadıkça stoklar da tükenecek.
115 ÜLKEYE KAYISI İHRACATI
2024/25 sezonunda Türkiye toplamda 74.774 ton kuru kayısı ihraç ederek yaklaşık 377,4 milyon dolar gelir elde etmişti. En büyük alıcılar ise sırasıyla ABD (67,5 milyon dolar), Fransa (30,4 milyon dolar) ve Almanya (25,6 milyon dolar) oldu. Türkiye’nin kayısı ihracatı 115 ülkeye yayılmış durumda.
Üreticiler bahçelerini ayakta tutabilmek için banka kredilerine yönelmiş durumda. Faiz oranlarının yüzde 50-60’lara ulaşması borçlanmayı da sürdürülemez hale getiriyor. İş gücü maliyetleri, gübre ve ilaç fiyatları da eklendiğinde birçok küçük üretici iflas riskiyle karşı karşıya.
Malatya'da yaşanan kayısı çıkmazı, sadece bölgesel bir kriz değil. Türkiye tarımı, iklim değişikliğinin sert yüzüyle karşı karşıya.