Terekemeler, esas olarak Oğuz Türklerinin bir kolu olan Karapapaklar ile yakın akraba kabul edilir. 18. yüzyıldan itibaren Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan gibi Güney Kafkasya ülkelerinde yaşayan Terekemeler, Osmanlı-Rus savaşları, İran-Kafkasya çatışmaları ve Sovyet politikaları nedeniyle Anadolu'ya göç etmek zorunda kaldı. Türkiye'de özellikle Kars, Ardahan, Iğdır, Erzurum ve Ağrı gibi doğu illerinde yoğun olarak yerleştiler.
Adlarının Kökeni ve Anlamı
“Terekeme” adı, bazı kaynaklara göre Arapça kökenli “tarakama” kelimesinden türemiştir ve “göçebe, yarı yerleşik halk” anlamına gelir. Diğer bazı etimolojik yaklaşımlar, adın Türkçe kökenli olabileceğini ve "tekerlekli göçebe yaşam" gibi çağrışımlar içerdiğini öne sürer.
Dil ve Kültür
Terekemeler, Azerbaycan Türkçesine çok yakın bir ağız kullanır. Bu lehçede kullanılan deyimler, atasözleri ve sözcükler, hem Oğuz Türkçesinin hem de Kafkasya’daki yerel etkilerin izlerini taşır. Müziklerinde “balaban”, “zurna” ve “davul” gibi geleneksel çalgılar öne çıkar. Folklorları ise halk dansları, destanlar ve ağıtlar etrafında şekillenir.
Günümüzde Terekemeler
Bugün Türkiye’de yaşayan Terekemeler, kimliklerini muhafaza ederek modern yaşamla kültürel geleneklerini harmanlıyor. Geleneksel düğün ritüelleri, bayram kutlamaları ve cemiyetler aracılığıyla bu kültür yaşatılmaya çalışılıyor. Akademik çevreler ise son yıllarda Terekemelere olan ilgiyi artırmış durumda. Üniversitelerde yapılan araştırmalar, bu topluluğun Anadolu’daki kültürel çeşitliliğe katkılarını gün yüzüne çıkarıyor.
Kültürel Varlıkların Korunması Çağrısı
Uzmanlar, Terekeme kültürünün sözlü tarih ve geleneksel yaşam biçimi üzerinden korunması gerektiğini vurguluyor. Kültürel mirasın belgelenmesi, genç nesillere aktarılması ve yerel yönetimlerin destek vermesi gerektiği konusunda fikir birliği bulunuyor.