Kırgızistan’da üst düzey yetkililerin açıklamaları, ülkenin Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) içindeki rolünü ve kazanımlarını bir kez daha kamuoyunun gündemine taşıdı. Tartışmanın fitilini ateşleyen ise Başbakan Yardımcısı Edil Baysalov ve eski başbakan, Kırgızistan Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Temir Sariev oldu.
Edil Baysalov, sosyal medya platformu X’te yaptığı paylaşımda, ülkenin 2015 yılında EAEU’ye “ulusal çıkarları yeterince güvence altına almadan” katıldığını belirtti. Baysalov’a göre, Kırgızistan bu birliğin en yoksul ülkesi olmasına rağmen, ilaç regülasyonu gibi alanlarda büyük yükümlülükleri üstlenmiş durumda. Aynı zamanda, gümrüklerde ve sınır geçişlerinde karşılaştıkları zorlukların hâlâ çözülemediğini vurguladı.
Özellikle Rusya karşısında ayrıcalık beklentisi tartışma yarattı
Tartışmanın diğer kanadında, Temir Sariev’in St. Petersburg Ekonomi Forumu’nda sarf ettiği sözler vardı. Sariev, Kırgız halkının Rusya ile “özel bir statü” içinde olması gerektiğini savunarak, ülkesinin tarihsel olarak Rusya’nın yanında yer aldığını ve Ukrayna krizinde de destek verdiğini dile getirdi. Ancak bu açıklamalar hem içeride hem dışarıda tepkilere neden oldu.
Rusya Devlet Duması’nın üyeleri, “tarihi dayanışmanın otomatik olarak ayrıcalık doğurmayacağı” mesajını verirken, Kırgız kamuoyunda da bu ifadelerin egemenliğe zarar verecek kadar tavizkâr olduğu yönünde eleştiriler yapıldı.
EAEU: Söz verilen serbestlik, gerçekte kısıtlı mı?
Kırgızistan, 2015’te girdiği EAEU üyeliğiyle serbest dolaşım, hizmet ve sermaye akışı gibi avantajlar elde etmeyi umuyordu. Ancak iş dünyası ve kamu yetkilileri, özellikle Kazakhstan ve Rusya sınır kapılarında yaşanan uzun beklemeler, fazladan denetimler ve idari engellerin bu vaatleri boşa çıkardığını düşünüyor.
Baysalov, Kazakistan’ı baypas ederek Astarhan üzerinden yeni lojistik yollar arandığını söylerken, bu tür adımların da birlik içi eşitlik ilkesinin zayıf olduğunu gösterdiğini ima etti.
Ekonomistler: EAEU’den çıkmak çözüm değil ama alternatifler şart
Ekonomi uzmanı Nurgül Akimova, Kırgızistan’ın birliğe katılmasının siyasi ve ekonomik nedenlere dayandığını, aksi durumda yakıt ve temel gıda fiyatlarında büyük artışlar yaşanabileceğini söyledi. Ancak ülkenin çıkarlarını savunmada devlet mekanizmasının yeterince etkin olmadığını da belirtti.
Bir diğer uzman Marat Musuraliev ise daha sert bir duruş sergileyerek, Kırgızistan’ın Rusya’ya bağımlılığını azaltması, göçmen işçileri başka ülkelere yönlendirmesi ve enerji ithalatında alternatifler oluşturması gerektiğini savundu.