Zülkarneyn, Kur’an-ı Kerim’de Kehf Suresi'nde adı geçen, güçlü, adaletli ve inançlı bir hükümdar olarak tanımlanır. Tarih boyunca farklı yorumlara konu olan Zülkarneyn'in kimliğiyle ilgili çeşitli teoriler öne sürülmüştür. Kur’an’daki anlatımlarda onun doğuya ve batıya seferler yaptığı, mazlum halkları koruduğu ve Yecüc ve Mecüc kavmine karşı bir set inşa ettiği bildirilir.
Kur’an’da Zülkarneyn’in Yeri
Zülkarneyn ismi Kur’an’da doğrudan anılır ve Kehf Suresi'nin 83–101. ayetleri arasında geniş yer bulur. Ayetlerde, Allah’ın kendisine büyük bir güç ve iktidar verdiği, insanların yaşam koşullarını iyileştirmek için çalıştığı ve adaletle hükmettiği belirtilir. Kur’an, onun geçmişte yaşamış bir kul olduğunu vurgularken, kesin kimliği konusunda bilgi vermez.
Adının Anlamı ve Kökeni
“Zülkarneyn” kelimesi, Arapça’da “iki boynuzlu” anlamına gelir. Bu ifade mecazi olarak “iki çağın sahibi”, “doğu ve batıya hükmeden” ya da “iki büyük gücün lideri” gibi anlamlarda yorumlanmıştır. İsmin kökeniyle ilgili yapılan araştırmalar, Zülkarneyn’in sembolik bir unvan olabileceğini göstermektedir.
Yecüc ve Mecüc Seddi
Zülkarneyn’in Kur’an’daki anlatımda en çok dikkat çeken eylemlerinden biri, Yecüc ve Mecüc adlı bozguncu kavimlere karşı inşa ettiği settir. Bu setin amacı, insanlara zarar veren bu kavimleri engellemekti. Kur’an, bu setin çok sağlam yapıldığını, ancak kıyamet vaktine kadar dayanacağını bildirir. Bu anlatım, tarih boyunca birçok coğrafyada fiziki olarak bu setin izlerinin arandığı arkeolojik çalışmalara ilham vermiştir.
Zülkarneyn’in Sembolik Anlamı
Zülkarneyn figürü, İslam kültüründe adalet, hikmet ve Allah’a teslimiyetin timsali olarak görülür. Sahip olduğu güç ve iktidarı zulüm için değil; halkları korumak, iyilik yaymak ve denge sağlamak için kullanması, onu örnek bir lider konumuna taşır. Kur’an’daki anlatımı, gücün sorumlulukla birlikte nasıl kullanılacağına dair evrensel mesajlar taşır.
Zülkarneyn, İslam geleneğinde tarihsel kimliğinden ziyade ahlaki ve sembolik değeriyle öne çıkar. Kur’an’da yer alan anlatımı, geçmişin ötesine geçerek her çağda yöneticilere, liderlere ve bireylere adaletli olma, bilgece hareket etme ve toplumun yararını gözetme konusunda ilham vermeye devam etmektedir.