Sosyal medyada son günlerde viral olan videolar sayesinde adını yeniden duyuran doğanın en gizemli canlılarından biri: ornitorenk. İlginç görünümüyle hem sevimli hem de şaşırtıcı olan bu canlıyı görenler internete şu soruları yazıyor: Ornitorenk nerede yaşar? Türkiye'de var mı? Zehirli mi? Yumurtluyor mu? Nesli tükendi mi? İşte bu sıra dışı memeli hakkında merak edilen her şey…
Ornitorenk Nerede Yaşar? Ornitorenkler Hangi Ülkede Görülür?
Ornitorenk, bilimsel adıyla Ornithorhynchus anatinus, yalnızca Avustralya’da yaşayan endemik bir türdür. Doğal yaşam alanları, Avustralya'nın doğu kıyılarındaki temiz ve soğuk tatlı su kaynaklarıdır.
Bu sıra dışı memeli özellikle şu bölgelerde görülür:
Queensland
Yeni Güney Galler (New South Wales)
Victoria
Tazmanya Adası
Nehir, dere ve göllerde yarı sucul bir yaşam süren ornitorenkler, yoğun bitki örtüsüyle çevrili, sessiz ve temiz sularda yaşamayı tercih eder. Su geçirmez kürkleri ve yassı kuyrukları, onların bu ortama kusursuz bir şekilde uyum sağlamasını mümkün kılar.
Ornitorenk Türkiye'de Yaşar mı? Türkiye’de Ornitorenk Var mı?
Kısa yanıt: Hayır.
Ornitorenk Türkiye’de yaşamaz, Türkiye’nin doğal yaşam alanlarında ornitorenk hiç görülmemiştir. Çünkü:
Ornitorenk sadece Avustralya’ya özgü bir hayvandır (endemik türdür).
Türkiye'nin iklimi ve ekosistemi, ornitorenklerin yaşamak için ihtiyaç duyduğu nemli ve soğuk tatlı su habitatlarına uygun değildir.
Ayrıca Avustralya hükümeti, ornitorenklerin ülke dışına çıkarılmasını biyogüvenlik yasalarıyla kesin olarak yasaklamıştır.
Yani, ne Türkiye'de bir hayvanat bahçesinde ne de doğada bir ornitorenk görmeniz mümkün değildir. Videolarda izlediğiniz ornitorenkler yalnızca Avustralya’ya özgü doğal görüntülerden alınmıştır.
Ornitorenk Yumurtlar mı? Ornitorenk Memeli Mi? Kuş Mu, Sürüngen Mi?
Ornitorenk, yumurtlayan tek memeli türlerinden biridir. Bu özelliğiyle dünyada yalnızca birkaç hayvanda görülen sıra dışı bir yapıya sahiptir. Monotremata (Tekdelikliler) adı verilen bu grup içerisinde sadece ornitorenk ve birkaç dikenli karıncayiyen türü yer alır.
Yani:
Ornitorenk bir memelidir.
Ancak yumurtlayarak çoğalır.
Yumurtadan çıkan yavrular, annesinin süt bezlerinden akan sütle beslenir. (Ornitorenklerde meme ucu yoktur, süt deri üzerinden akar.)
Bu yönüyle kuş değil, sürüngen de değil, ama çok özel bir memelidir.
Ornitorenk Zehirli Mi? İnsanlara Saldırır Mı?
Bu da sosyal medyada en çok sorulan sorulardan biri: "Ornitorenk zehirli mi?"
Cevap: Evet. Ornitorenk erkekleri zehirlidir.
Ornitorenklerin arka ayaklarında birer mahmuz (sert tırnak benzeri çıkıntı) bulunur.
Bu mahmuzlarda zehir bezleri yer alır.
Özellikle erkek ornitorenkler, çiftleşme dönemlerinde bu zehri rakiplerine karşı kullanır.
Peki bu zehir insanlar için tehlikeli mi?
Ornitorenk zehri ölümcül değildir, ancak şiddetli ağrı ve şişlik yapabilir.
İnsanlarda birkaç ay süren kronik ağrıya yol açtığı bilinmektedir.
Ama merak etmeyin, ornitorenkler insana saldırmaz, oldukça utangaç ve pasif canlılardır.
Ornitorenk Ne Yer? Ne ile Beslenir?
Ornitorenk, etçil (karnivor) bir hayvandır ve beslenmesini büyük oranda su altında gerçekleştirir.
Ornitorenklerin başlıca besinleri:
Böcek larvaları
Solucanlar
Kabuklu omurgasızlar (karides türleri)
Kurbağa yavruları
Küçük balıklar
Ornitorenk, gagasında bulunan elektroreseptörler sayesinde suyun içinde avlarının yaydığı elektrik sinyallerini algılayabilir. Bu yeteneğiyle karanlık sularda bile avlanabilir.
Gününün neredeyse yarısını (yaklaşık 12 saat) avlanarak geçirir. Çok enerjik bir canlıdır ve yediği besinlerin sindirimi için sık sık avlanması gerekir.
Ornitorenk Nesli Tükendi Mi? Soyu Tükeniyor Mu?
Hayır, ornitorenklerin soyu henüz tükenmiş değil.
Ancak Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) verilerine göre, ornitorenkler "Hassas – Neredeyse Tehdit Altında" kategorisinde yer alıyor.
Ornitorenk neslini tehdit eden başlıca nedenler:
Avustralya’daki büyük çalı yangınları
Su kirliliği
İklim değişikliği
Habitat kaybı (ormanların yok edilmesi, baraj projeleri vs.)
Avustralya hükümeti ve çeşitli doğa koruma örgütleri, ornitorenkleri korumak için özel programlar yürütüyor. Ancak iklim krizinin derinleşmesi, bu türün geleceğini belirsiz kılmakta.
Ornitorenk Neden Bu Kadar İlginç?
Ornitorenk, tek başına evrimsel tarih kitaplarında başlık açılacak kadar sıra dışı bir canlıdır. Çünkü:
Memeli olmasına rağmen yumurtluyor.
Suda yaşıyor ama kürkü var.
Gagası kuş gibi ama memeli.
Erkekleri zehirli ama süt veriyor.
Bu nedenlerle ornitorenk, bilim insanları tarafından “doğanın Frankenstein’ı” olarak da adlandırılıyor. Hem memelilerden hem kuşlardan hem sürüngenlerden özellikler taşıyan bu canlı, adeta evrimsel bir “ara form” gibi.
üOrnitorenk Nerede Yaşar, Türkiye’de Var mı, Yumurtlar mı, Zehirli mi?
Ornitorenk sadece Avustralya’da yaşar.
üTürkiye’de doğada veya hayvanat bahçelerinde bulunmaz.
üYumurtlayan nadir memelilerdendir.
üErkekleri zehirlidir ama saldırgan değildir.
üEtçildir, su altında avlanır.
üNesli tükenmedi ama tehdit altında.
İnternette karşınıza çıkan o sevimli ve garip canlıyı artık daha yakından tanıyorsunuz. Ornitorenk, doğanın bize “şaşırmakta ne kadar haklı olduğumuzu” hatırlattığı en güzel örneklerden biri.