Canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için enerjiye ve besine ihtiyaç duyarlar. Bu besinleri elde etme yöntemlerine göre canlılar ototrof ve heterotrof olmak üzere iki gruba ayrılır. Günümüzde ekosistemin temel taşını oluşturan ototrof canlılar, fotosentez veya kemosentez yoluyla kendi besinini üreten canlılardır. Peki ototrof nedir, ototrof canlılar nelerdir, özellikleri ve örnekleri neler olabilir? Gelin bu kavramı detaylıca inceleyelim.
HETEROTROF VE OTOTROF NEDİR?
Canlıların beslenme biçimleri, onları iki ana grupta toplar:
Ototrof canlılar: Kendi besinini üretebilen canlılardır. Güneş ışığından veya inorganik maddelerden enerji üretirler.
Heterotrof canlılar: Kendi besinini üretemeyip dışarıdan hazır olarak alan canlılardır. Hayvanlar, mantarlar ve birçok bakteri bu gruptadır.
Yani ototrof canlılar üretici, heterotrof canlılar tüketici konumundadır.
OTOTROF CANLILAR NELERDİR?
Ototrof canlılar, enerji üretim yöntemine göre ikiye ayrılır:
Fotoototroflar: Fotosentez yaparak besin üretirler. Yeşil bitkiler, bazı bakteriler ve algler bu gruptadır.
Kemoototroflar: Güneş ışığı yerine inorganik maddeleri oksitleyerek enerji elde ederler. Bazı bakteriler bu şekilde beslenir.
Dolayısıyla ototrof canlılar yalnızca bitkilerden ibaret değildir.
OTOTROF CANLILAR ÖRNEKLERİ
Yeşil bitkiler (ağaçlar, çiçekler, otlar)
Algler (su yosunları)
Siyanobakteriler (mavi-yeşil algler)
Kemoototrof bakteriler (nitrifikasyon yapan bakteriler gibi)
Bu canlıların ortak noktası, dışarıdan besin almak yerine kendi besinini üretmeleridir.
OTOTROF CANLILARIN ÖZELLİKLERİ
Ototrof canlıların dikkat çeken bazı özellikleri şunlardır:
Güneş ışığını (fotosentez) veya kimyasal enerjiyi (kemosentez) kullanarak organik besin üretirler.
Besin zincirinin ilk halkasında bulunurlar.
Atmosferde oksijen üretimine katkı sağlarlar.
Çevreye bağlı olarak farklı ortamlarda (karada, suda, toprakta) yaşayabilirler.
Bu özellikler sayesinde ekosistemlerde yaşamın devamı için kritik bir rol oynarlar.
BİR CANLININ OTOTROF OLDUĞUNU NASIL ANLARIZ?
Bir canlının ototrof olduğunu anlamak için şu sorulara bakılır:
Kendi besinini üretiyor mu?
Fotosentez veya kemosentez yapıyor mu?
Başka canlıları yiyerek besleniyor mu, yoksa dışarıdan hazır besin almak zorunda mı?
Eğer bir canlı dışarıdan besin almak yerine enerji dönüşümüyle kendi besinini üretiyorsa, o canlı ototroftur.
MANTARLAR OTOTROF MU?
Mantarlar ototrof değil, heterotrof canlılardır. Çünkü mantarlar fotosentez yapamaz, kendi besinlerini üretemez. Onlar saprofit (çürükçül) ya da parazit olarak beslenirler. Bu nedenle bitkilere benzemelerine rağmen ototrof değildirler.
OTOTROF BESLENME NEDİR?
Ototrof beslenme, canlıların kendi besinlerini dışarıdan almadan üretmeleri demektir. Bu beslenme şekli ikiye ayrılır:
Fotosentetik ototrof beslenme → Güneş ışığı kullanılarak gerçekleşir.
Kemosentetik ototrof beslenme → Kimyasal enerji kullanılarak gerçekleşir.
Her iki durumda da canlı, inorganik maddeleri organik besinlere dönüştürür.
OTOTROF CANLILAR ÖRNEK
Bir örnek vermek gerekirse:
Bir çam ağacı yapraklarındaki klorofil sayesinde güneş ışığını kullanarak fotosentez yapar. Bu ototrof bir beslenme örneğidir.
Nitrifikasyon bakterileri, amonyaktan nitrit ve nitrat üretirken kemosentez yapar. Bu da bir ototrof canlıya örnektir.
HETEROTROF BESLENME NEDİR?
Heterotrof beslenme, canlıların dışarıdan hazır besin alarak yaşaması anlamına gelir. Yani kendi besinini üretme yeteneği yoktur. Hayvanlar, insanlar, mantarlar ve birçok bakteri bu gruptadır.
HETEROTROF CANLILAR ÖRNEK
İnsanlar ve hayvanlar (aslan, kuş, balık, böcekler)
Mantarlar
Çoğu bakteri türü
Hepsi yaşamını sürdürebilmek için ototrofların ürettiği besinlere muhtaçtır.
OTOTROF CANLILAR NASIL BESLENİR?
Ototrof canlılar inorganik maddeleri (su, karbondioksit, mineraller) organik besinlere dönüştürerek beslenir. Bu süreç fotosentez veya kemosentez yoluyla gerçekleşir. Fotosentezde güneş ışığı kullanılırken, kemosentezde kimyasal enerji kullanılır.
OTOTROF CANLILARIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Besin zincirinin ilk basamağında yer alırlar.
Kendi besinlerini üretirler.
Ekosistemde üretici canlılar olarak bilinirler.
Oksijen üretiminde kritik rol oynarlar.
Enerji kaynağı olarak güneş veya kimyasal maddeleri kullanırlar.
OTOTROF CANLILAR NEREDE BULUNUR?
Ototrof canlılar dünyanın her yerinde bulunabilir.
Bitkiler karalarda yaygındır.
Algler ve siyanobakteriler suda yaşar.
Kemoototrof bakteriler ise yer altındaki mineral açısından zengin ortamlarda bulunur.
OTOTROF CANLILAR FOTOSENTEZ Mİ YAPAR?
Çoğu ototrof canlı fotosentez yapar. Yeşil bitkiler, algler ve siyanobakteriler güneş ışığını kullanarak glikoz üretir. Ancak bazı ototroflar (kemoototroflar) fotosentez yapmaz, kimyasal reaksiyonlarla enerji üretir.
OTOTROF CANLILAR HANGİ BESİNLERİ ÜRETİR?
Ototrof canlılar temel olarak glikoz üretir. Glikozdan da protein, yağ, vitamin ve karbonhidrat gibi diğer organik moleküller sentezlenir. Böylece hem kendi yaşamlarını sürdürürler hem de diğer canlılara besin kaynağı olurlar.
Ototrof canlılar yaşamın temel kaynağıdır. Bitkilerden algler ve bakterilere kadar birçok farklı canlı bu gruba girer. Ototrof nedir, ototrof canlılar nelerdir, nasıl beslenirler ve örnekleri nelerdir sorularını detaylıca incelediğimizde, onların ekosistemde üretici rolünde olduklarını görüyoruz.
Doğadaki besin zincirinin devamı, oksijenin üretimi ve canlıların yaşam döngüsü büyük ölçüde ototrof canlılara bağlıdır. Kısacası, dünya üzerinde yaşamın sürmesi için ototrof canlılar vazgeçilmezdir.