COVID-19 salgınının bitmesinin üzerinden yıllar geçmesine rağmen Türkiye’de yaşam tam anlamıyla eski haline dönmedi. Dijital tüketimden iş yaşamına, eğitimden sağlığa kadar birçok alanda pandemiyle başlayan değişiklikler kalıcı hale geldi.
DİJİTAL TÜKETİM VE E-TİCARET KALICI HALE GELDİ
Pandemiyle birlikte hızla artan internet alışverişi, kalıcı bir davranış biçimine dönüştü. Ticaret Bakanlığı’nın 2025 verilerine göre Türkiye’nin e-ticaret hacmi bir önceki yıla göre %63,7 artarak 1 trilyon 619 milyar liraya ulaştı.
Ipsos’un 2024 e-ticaret araştırmasına göre, bireylerin çevrim içi alışveriş harcamaları bir yılda yaklaşık %96 arttı. Pandemi öncesine kıyasla son dört yılda online alışveriş harcamaları 10 kat büyüdü. Bu veriler, dijital tüketimin Türkiye’de artık günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası haline geldiğini gösteriyor.
SAĞLIK HİZMETLERİNDE DİJİTAL DÖNÜŞÜM
Pandemi döneminde yaygınlaşan uzaktan sağlık uygulamaları, salgın sonrası dönemde de kalıcı hale geldi.
Sağlık Bakanlığı tarafından yürürlüğe alınan Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Yönetmeliği, tele-sağlık sistemlerinin yasal altyapısını oluşturdu.
Araştırmalara göre, tele-sağlık hizmetleri klasik hastane hizmetlerine göre daha düşük maliyetle sunulabiliyor. Ayrıca 2019’da toplam sağlık harcamalarının Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) içindeki oranı %4,7 iken 2020’de bu oran %5,0’a yükseldi.
SOSYAL YAŞAM VE İLETİŞİM DEĞİŞTİ
Pandemiyle birlikte toplumsal ilişkiler biçim değiştirdi. TÜİK’in 2023 Yaşam Memnuniyeti Araştırması’na göre, bireylerin %48,6’sı sosyal çevresiyle önceki yıllara göre daha az zaman geçirdiğini söyledi. Kültürel ve sanatsal etkinliklere katılım oranı pandemi öncesine göre %22 azaldı. Ayrıca gençlerin %41’i yüz yüze iletişim yerine sosyal medya üzerinden iletişimi tercih ediyor.
Uzmanlara göre insanlar kalabalık ortamlardan kaçınma eğilimini sürdürürken, daha küçük ve güvenli ortamlarda sosyalleşmeyi tercih ediyor.
EĞİTİMDE HİBRİT MODEL DEVAM EDİYOR
Pandemi döneminde zorunlu hale gelen uzaktan eğitim, eğitim sisteminde kalıcı bir yer edindi.
Yükseköğretim Kurulu’nun 2024 verilerine göre, üniversitelerin %68’i bazı derslerini hala hibrit veya çevrim içi formatta sürdürüyor.
Milli Eğitim Bakanlığı’nın verilerine göre, açık öğretim sistemindeki öğrenci sayısı son dört yılda %35 arttı.
Online eğitim platformlarının kullanıcı sayısı ise pandemi öncesine göre üç katına çıktı.
ŞEHİR YAŞAMI VE ULAŞIM ALIŞKANLIKLARI DEĞİŞTİ
Pandemiyle birlikte toplu taşımaya olan güven azaldı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 2024 ulaşım verilerine göre, toplu taşımada yolcu sayısı pandemi öncesine göre hala %18 daha düşük.
Buna karşılık bisiklet, elektrikli scooter ve özel araç kullanımı arttı.
Beyaz yakalı çalışanlar arasında kırsal veya küçük şehirlerde yaşayıp uzaktan çalışma eğilimi güçlendi.
RUHSAL SAĞLIK VE KAYGI DÜZEYİ HALA YÜKSEK
Pandemi döneminde artan kaygı ve yalnızlık duygusu toplumsal ölçekte tamamen ortadan kalkmadı. Psikologlar Derneği’nin 2024 raporuna göre, bireylerin %57’si pandemi sonrası dönemde hala stres, kaygı veya yalnızlık hissettiğini belirtiyor. Psikolojik destek ve terapi talebi pandemi öncesine göre %40 arttı.