Şırdan Adana ve çevresinde oldukça popüler olan yöresel bir sakatat yemeğidir. Lezzeti ve kendine özgü aromasıyla bilinen şırdan genellikle et sevenlerin tercih ettiği bir yiyecek olarak öne çıkar. Peki şırdan nedir, hayvanın neresidir ve nasıl yenir? Bu yazımızda şırdanın tarifinden faydalarına kadar merak edilen tüm detayları bulabilirsiniz.
ŞIRDAN NEDİR?
Şırdan Türk mutfağında özellikle Adana, Mersin ve çevresinde çok sevilen bir yöresel lezzettir. Genellikle et severlerin tercih ettiği bu sakatat türü hem kendine özgü tadı hem de zengin besin içeriği ile dikkat çeker. Şırdan adından da anlaşılacağı gibi koyun veya kuzunun midesinin özel bir bölümünden elde edilir ve doğru şekilde hazırlandığında oldukça lezzetli bir yemek ortaya çıkar.
ŞIRDAN HAYVANIN NERESİDİR?
Peki şırdan hayvanın neresidir? Koyun ve kuzuların mideleri dört bölümden oluşur: İşkembe, düz mide, şırdan ve mumbar. Şırdan bu dört bölümün üçüncüsü olan omasum kısmıdır. Bu bölüm hayvanın yediği yiyecekleri öğütme ve besin değerlerini ayrıştırma görevini üstlenir. Yumuşak ve süngerimsi bir yapıya sahip olan şırdan pişirildiğinde kendine has bir doku ve aromaya kavuşur.
Şırdan bazı kişiler tarafından mumbarla karıştırılsa da aslında aralarında belirgin fark vardır. Mumbar mide bölgesinin dördüncü kısmıdır ve şırdandan daha sert ve etli bir yapıya sahiptir. Şırdan özellikle haşlanarak veya dolma şeklinde pişirilerek tüketilir. “Şırdan nedir?” sorusunun cevabı sadece lezzetiyle değil hayvanın özel bir midesinden gelmesiyle de ilgi çekicidir.
Şırdan protein açısından zengin ve besleyici bir yiyecek olduğu için yöresel mutfakta sıkça yer alır. Sokak lezzetleri arasında önemli bir yeri olan şırdan Adana ve çevresinde hem restoranlarda hem de özel dükkanlarda bulunabilir. Şırdan tarifi denemek isteyenler için evde de hazırlanabilir; doğru temizleme ve haşlama teknikleri ile şırdan sofralarda lezzetli bir alternatif haline gelir.
Bu nedenle “şırdan nedir” ve “şırdan hayvanın neresidir” sorularının cevabı hem gastronomik hem de kültürel açıdan önemlidir. Yöresel tatları keşfetmek isteyenler için şırdan mutlaka denenmesi gereken bir lezzettir.
ŞIRDAN NASIL YENİR?
Şırdan yemenin bazı püf noktalar vardır. Öncelikle şırdanın hangi hayvanın neresinden geldiğini bilmek, onu doğru şekilde hazırlamak ve yemek için önemlidir. Şırdan koyun veya kuzunun midesinin üçüncü bölümü olan omasumdan elde edilir ve mumbarla karıştırılmamalıdır.
Şırdan genelde haşlanmış veya dolma şeklinde hazırlanır. Haşlanmış şırdan, sıcak servis edilir ve genellikle limon, pul biber ve tuz ile birlikte tüketilir. Tadını artırmak ve lezzetini dengelemek için yanında lavaş veya taze ekmek sunmak oldukça yaygındır. Evde şırdan yaparken öncelikle iyice temizlenmiş ve haşlanmış olması gerekir; aksi takdirde sert ve yenmesi zor olabilir.
Dolma şeklinde hazırlanan şırdan ise iç harcının hazırlanıp mideye doldurulmasıyla yapılır. İç harç genellikle pirinç, soğan, sarımsak ve baharatlardan oluşur. Dolma haline getirilen şırdan, fırında veya tencerede pişirilir ve sıcak sıcak servis edilir. Böylece şırdan hem besleyici hem de lezzetli bir hale gelir.
Şırdan yemek sadece tadını almak değil aynı zamanda yöresel bir deneyim yaşamak demektir. Et sevenler için şırdan, protein ve vitamin açısından zengin bir seçenektir. Şırdanın kendine özgü aroması, baharatlarla birleştiğinde lezzeti daha da artar. Şırdan yenirken küçük parçalar halinde tüketmek hem kolaylık sağlar hem de tadını daha iyi almanıza yardımcı olur.
Kısacası şırdan nasıl yenir sorusunun cevabı, onu doğru şekilde hazırlayıp haşlamak veya dolma olarak pişirmek ardından sıcak servis ederek limon ve baharatlarla tatlandırmaktır. Yanında ekmek veya lavaş ile tüketmek şırdan deneyimini tamamlar.
EVDE ŞIRDAN NASIL YAPILIR, TARİFİ NASIL?
Evde şırdan hazırlamak biraz sabır gerektirir ancak doğru malzemelerle ortaya nefis bir lezzet çıkarmak mümkündür. İşte evde şırdan dolması yapmanın adımları:
- 5 kuzu şırdanı
- 1 çorba kasesi pirinç
- 2 adet orta boy domates
- 2 adet orta boy kuru soğan
- Ufak bir kase ince kıyılmış iç yağ
- 1 kahve fincanı sıvıyağ
- 1 tutam maydanoz
- 1 tutam nane
- 1 çorba kaşığı salça
- Bol miktarda karabiber, pulbiber, kimyon ve tuz
Şırdan Dolması Yapılışı
Şırdanları önce bol tuzla ovun ve suyla iyice yıkayın. Ardından limonlu ve tuzlu suda birkaç saat bekleterek temizleme işlemini tekrarlayın.
İç harcı hazırlamak için domateslerin kabuklarını soyup ince doğrayın. Soğanı, maydanozu ve naneyi de küçük parçalar halinde doğrayın.
Pirinci bol suyla yıkadıktan sonra ince kıyılmış iç yağı, salçayı, baharatları ve sıvı yağı ekleyip tüm malzemeleri iyice karıştırın.
Temizlediğiniz şırdanların içini hazırladığınız harçla doldurun ve ağızlarını dikin.
Geniş bir tencereye şırdanları dizip üzerini geçecek kadar su ekleyin. Orta ateşte pişmeye bırakın ve pirinçler yumuşayıncaya kadar ara ara çatalla kontrol edin.
Pişen şırdanları servis tabağına alın ve üzerine bolca pul biber ve kimyon serperek sıcak olarak servis edin.
MUMBAR VE ŞIRDAN FARKI NE?
Şırdan ve mumbar Türk mutfağında özellikle sakatat severlerin tercih ettiği iki farklı yiyecektir. İlk bakışta birbirine benzeseler de aslında hem hayvanın farklı bölümlerinden gelirler hem de pişirme yöntemleri ve tatları farklıdır. Şırdan koyun veya kuzunun midesinin üçüncü bölümü olan omasumdan elde edilir. Mumbar ise hayvanın dördüncü bölümü olan abomasumdan hazırlanır. Yani şırdan ve mumbarın kaynağı aynı hayvan olsa da midedeki farklı kısımlarıdır.
Şırdan yapısı itibarıyla daha yumuşak ve süngerimsidir; haşlandığında iç harçla dolma şeklinde hazırlanabilir veya sokak lezzeti olarak haşlanıp baharatlarla servis edilebilir. Mumbar ise şırdana göre daha sert ve etlidir. Genellikle içine pirinç ve baharat konularak doldurulur, haşlandıktan sonra dilimlenip servis edilir. Her iki yiyecek de Adana ve çevresinde yaygın olarak tüketilir fakat şırdan daha çok dolma ve haşlama olarak bilinirken, mumbar hem dolma hem de kebap şeklinde hazırlanabilir.
Tat açısından da fark vardır. Şırdanın tadı biraz daha yumuşak ve yoğun baharatlarla uyumludur. Mumbar ise etli dokusu ve dolma harcıyla farklı bir lezzet sunar. Bu nedenle şırdan ve mumbarı karıştırmamak gerekir çünkü her ikisi de ayrı ayrı pişirme teknikleri ve servis yöntemleri gerektirir.
Kısaca özetlemek gerekirse şırdan nedir ve mumbar nedir sorusuna cevap verirken şunu söyleyebiliriz: Şırdan koyun midesinin üçüncü bölümünden elde edilen yumuşak ve süngerimsi bir sakatat iken mumbar dördüncü bölümden gelen daha etli ve sert bir yiyecektir. Şırdan ve mumbar farkı hem hayvanın midesindeki yerlerinden hem de dokularından ve pişirme yöntemlerinden kaynaklanır.
ŞIRDAN FAYDALI MI?
Şırdan sakatat kategorisinde olmasına rağmen doğru tüketildiğinde oldukça faydalıdır:
Protein kaynağıdır: Kas gelişimini destekler.
Vitamin ve mineral deposudur: Demir, B12 vitamini açısından zengindir.
Enerji verir: Özellikle aktif yaşam sürenler için iyi bir enerji kaynağıdır.
Bağışıklığı destekler: İçerdiği mineraller sayesinde bağışıklık sistemine katkı sağlar.
Ancak aşırı tüketimde kolesterol ve yağ oranı nedeniyle dikkatli olunmalıdır. Haftada 1-2 porsiyon tüketmek idealdir.
