Sodyum, hücre dışı sıvı hacmini koruyan ve kan basıncının düzenlenmesinde önemli rol oynayan bir elektrolittir. İnsan vücudundaki en yaygın minerallerden biridir ve temel görevi asit-baz dengesini sağlamak ve suyun hücreler arasında düzenli dağılmasına yardımcı olmaktır.
Kandaki sodyum değerinin 135-145 mmol/L arasında olması gerekir. Günlük sodyum ihtiyacı minimum 500 mg’dır. Bu ihtiyaç genellikle sofra tuzu (sodyum klorür) yoluyla karşılanır.
SODYUM HANGİ GIDALARDA BULUNUR?
Sodyumun en önemli kaynağı tuzdur. Sofra tuzunun yanı sıra peynir, salamura gıdalar, işlenmiş et ürünleri, tütsülenmiş yiyecekler, hazır çorbalar ve soslar sodyum açısından zengindir. Et, balık, yumurta ve süt gibi taze gıdalar az miktarda doğal sodyum içerirken, meyve ve sebzeler sodyum açısından düşük fakat potasyum açısından zengindir.
SODYUM NE İŞE YARAR?
-
Su dengesini sağlar: Potasyumla birlikte hücre içi ve dışı sıvı dengesini düzenler.
-
Kas ve sinir sistemi için gereklidir: Kas kasılmalarına ve sinir iletimine katkı sağlar.
-
Kan basıncını düzenler: Fazla alımı kan basıncını yükseltebilir.
-
Kemikleri güçlendirir: Hücre duvarlarının sağlıklı çalışmasını destekler.
Uzmanlar, sodyumun hayati fonksiyonlar için gerekli olduğunu ancak aşırı tüketimin sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini vurguluyor.
SODYUM YÜKSEKLİĞİ (HİPERNATREMİ) NEDİR?
Kandaki sodyumun 145 mEq/L’nin üzerine çıkması hipernatremi olarak adlandırılır. Bu durum, vücutta su tutulmasına, yüksek tansiyona, böbrek hastalıklarına ve osteoporoza yol açabilir.
Sodyum yüksekliğinin başlıca nedenleri:
-
Yeterince su içmemek
-
Çok sık idrara çıkma
-
Fazla tuz tüketimi
-
İlaçlara veya hastalıklara bağlı aşırı sıvı kaybı
-
Antidiüretik hormon (ADH) yetersizliği
Belirtiler:
Mide bulantısı, kusma, ateş, kasılmalar, solunum problemleri ve bilinç bulanıklığı görülebilir. Uzun süreli yüksek sodyum, felç ve kalp hastalığı riskini artırır.
SODYUM DÜŞÜKLÜĞÜ (HİPONATREMİ) NEDİR?
Kandaki sodyum seviyesinin 135 mEq/L’nin altına düşmesi hiponatremi olarak tanımlanır. 125 mEq/L altına düşmesi ciddi sağlık riskleri taşır.
Sodyum düşüklüğünün başlıca nedenleri:
-
Aşırı terleme veya aşırı su tüketimi
-
Böbrek ve kalp hastalıkları
-
Hormonal rahatsızlıklar
-
Diüretik (idrar söktürücü) ilaç kullanımı
Belirtiler:
-
Hafif eksiklikte: Bulantı, kusma
-
Orta düzeyde: Baş ağrısı, kas krampları, uyku hali
-
İleri düzeyde: Nöbet, bilinç kaybı, koma ve ölüm riski
Özellikle yaşlılar, kronik hastalığı olanlar ve yetersiz beslenenler sodyum düşüklüğü açısından risk grubundadır.
SAĞLIK İÇİN SODYUM DENGESİ NASIL KORUNUR?
Uzmanlar, günlük tuz tüketiminin 5 gramı geçmemesi gerektiğini vurguluyor. Hazır gıdaların ve tuzlu atıştırmalıkların sınırlandırılması, yeterli su tüketimi ve dengeli beslenme, sodyum dengesini korumanın en etkili yolları arasında yer alıyor.