Toprak kaymaları, özellikle yağışların arttığı dönemlerde Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde ciddi risk oluşturmaya devam ediyor. Son günlerde meydana gelen olaylar, hem vatandaşların hem de uzmanların dikkatini bu doğal afetin temel nedenlerine, mevsimsel dağılımına ve alınması gereken önlemlere çevirdi. Toprak kaymasının heyelandan farkı, hangi illerde daha sık görüldüğü ve ağaçlandırmanın etkisi gibi sorular sıkça gündeme geliyor.
TOPRAK KAYMASI NEDİR?
Toprak kayması, yer çekimi etkisiyle toprağın bulunduğu konumdan aşağı doğru hareket etmesi şeklinde tanımlanır. Genellikle zemin yapısının gevşek olduğu, suya doygun hale geldiği veya eğimin fazla olduğu bölgelerde görülür. Bu kayma bazen yavaş, bazen de ani bir şekilde gerçekleşebilir.
TOPRAK KAYMASI VE HEYELAN ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Toprak kayması, yalnızca yüzeydeki toprağın hareket etmesini ifade ederken heyelan, toprağın yanı sıra kaya, çakıl ve büyük kütlelerin de aynı anda yer değiştirdiği daha geniş kapsamlı bir olaydır. Heyelan çoğu zaman daha yıkıcı ve büyük alanları etkileyen bir kütle hareketidir.
TOPRAK KAYMASI NEDEN OLUR?
Toprak kaymasının temel nedeni zeminin stabilitesini kaybetmesidir. Yoğun yağış, eriyen kar suları, yer altı su seviyesindeki artış, zemin yapısının ayırt edici özellikleri ve bölgenin eğimi bu duruma yol açabilir. Ayrıca insan kaynaklı müdahaleler de kaymaları tetikleyebilir.
TOPRAK KAYMASINA NEDEN OLAN OLAYLAR NELERDİR?
Toprak kaymasını tetikleyen olaylar arasında uzun süreli yağışlar, kontrolsüz kazılar, yol ve yapı çalışmaları, dere yataklarının değiştirilmesi, orman tahribatı, baraj su seviyelerindeki dalgalanmalar ve deprem gibi sarsıntılar yer alır. Bu faktörler toprağın tutunma gücünü zayıflatır.
TOPRAK KAYMASINI ÖNLEMEK İÇİN NE YAPILMALI?
Riskli bölgelerde mühendislik incelemelerinin yapılması, zemin etütlerinin doğru gerçekleştirilmesi ve eğimli alanlarda istinat duvarı, drenaj hattı gibi yapısal önlemler alınması önemlidir. Ayrıca yerleşim alanlarının planlanmasında doğal zemin yapısı mutlaka dikkate alınmalıdır.
AĞAÇ DİKMEK TOPRAK KAYMASINI ENGELLER Mİ?
Ağaçların kökleri toprağı tuttuğu için özellikle eğimli alanlarda kayma riskini önemli ölçüde azaltır. Bitki örtüsünün korunması ve yeni ağaçlandırma çalışmaları, toprağın suyu kontrol etmesine yardımcı olur ve kaymanın önüne geçer. Ancak tek başına yeterli değildir; mühendislik önlemleriyle desteklenmelidir.
TOPRAK KAYMASI EN ÇOK HANGİ İLLERDE OLUR?
Türkiye'de toprak kaymasının en sık görüldüğü iller genellikle Karadeniz bölgesinde yer alır. Rize, Trabzon, Artvin, Giresun ve Ordu heyelan açısından en riskli illerdir. Bu durum, bölgedeki yoğun yağış rejimi ve dik yamaçlı coğrafya ile ilişkilendirilmektedir.
TOPRAK KAYMASI EN ÇOK HANGİ MEVSİMDE OLUR?
Toprak kaymaları çoğunlukla ilkbahar ve sonbahar aylarında artış gösterir. İlkbaharda kar erimeleri, sonbaharda ise uzun süreli yağışlar zeminin suya doygun hale gelmesine neden olarak kaymaları tetikler.
TÜRKİYE'DE EN ÇOK HEYELAN NEREDE OLDU?
AFAD verilerine göre Türkiye’de en fazla heyelan olayı Doğu Karadeniz bölgesinde meydana gelmiştir. Özellikle Rize ve Trabzon çevresi, yıllar içinde kaydedilen yüzlerce heyelan olayıyla ülkenin en riskli bölgelerinin başında gelmektedir. Bu nedenle bölge uzun yıllardır heyelan araştırmalarının merkezinde yer almaktadır.