Böylece hava doğrudan akciğerlere ulaşır, üst solunum yollarındaki tıkanıklıklar veya diğer sorunlar bypass edilmiş olur. Kısaca, trakeostomi, solunum yolunu güvence altına almak ve hastanın daha rahat nefes almasını sağlamak amacıyla yapılan hayati bir müdahaledir.
Tıp
Tıp literatüründe trakeostomi, solunum sistemine erişim sağlamak için uygulanan köklü bir cerrahi prosedürdür. Bu uygulama, genellikle kulak burun boğaz (KBB), göğüs hastalıkları veya yoğun bakım ünitelerinde görevli hekimler tarafından gerçekleştirilir. İşlem, hastanın hava yolunun korunması, solunumun kolaylaştırılması ve sekresyonların etkili bir şekilde temizlenmesi gibi temel amaçlara hizmet eder. Tıbbi açıdan, trakeostomi kalıcı veya geçici bir çözüm olarak düşünülebilir; bu durum, hastanın altta yatan sağlık sorununun doğasına ve süresine bağlıdır.
Ne İşe Yarar
Trakeostomi, hastanın solunum fonksiyonlarını doğrudan etkileyen çeşitli durumlar için hayati bir çözüm sunar. En temel işlevi, hava yolunu açarak hastanın güvenli bir şekilde nefes almasını sağlamaktır. Ayrıca, solunum cihazına (ventilatöre) uzun süreli bağlanması gereken hastalar için solunum cihazı bağlantısını kolaylaştırır ve daha konforlu hale getirir. Üst solunum yollarında biriken salgıların (balgam vb.) temizlenmesini kolaylaştırarak, akciğer enfeksiyon riskini azaltır. Konuşma güçlüğü çeken bazı hastalar için özel konuşma kanülleri ile iletişim imkanı sunabilir. Özetle, trakeostomi, hastanın yaşam kalitesini artırmak ve kritik durumlarda hayatta kalmasını sağlamak için çok yönlü bir rol oynar.
Neden Yapılır
Trakeostomi, çeşitli tıbbi nedenlerle başvurulan bir yöntemdir:
- Üst Solunum Yolu Tıkanıklığı: Tümörler, enfeksiyonlar (epiglottit gibi), alerjik reaksiyonlar veya travmalar nedeniyle hava yolunun aniden veya kademeli olarak tıkanması durumunda.
- Uzun Süreli Solunum Desteği İhtiyacı: Koma, felç, ciddi akciğer hastalıkları veya kas zayıflığı gibi durumlar nedeniyle hastanın uzun süre ventilatöre bağlı kalması gerektiğinde.
- Sekresyon Temizliği: Öksürme refleksinin zayıf olduğu veya yutkunma güçlüğü çeken hastalarda akciğerlerde biriken salgıların etkili bir şekilde temizlenmesi gerektiğinde.
- Nörolojik Hastalıklar: Ameliyat sonrası veya nörolojik hastalıklara (örn. ALS) bağlı yutkunma ve öksürme reflekslerinin bozulması.
- Baş ve Boyun Cerrahisi: Ağız, burun, boğaz veya gırtlak bölgesinde yapılan büyük cerrahi operasyonlar sonrası hava yolunu korumak amacıyla geçici olarak yapılabilir.
Nasıl Yapılır
Trakeostomi işlemi, genellikle genel anestezi altında, steril ameliyathane koşullarında gerçekleştirilir. Cerrah, boynun ön kısmında, tiroid bezinin altında küçük bir kesi yapar. Boyun kasları dikkatlice ayrıldıktan sonra, trakeanın (nefes borusunun) ön duvarında küçük bir pencere açılır. Bu açıklığa uygun boyutta bir trakeostomi kanülü yerleştirilir ve yerinde sabitlenir. İşlem sonrası kanülün etrafındaki yara pansumanla kapatılır. Kanülün takılmasıyla birlikte hastanın solunumu güvence altına alınmış olur.
Bebeklerde
Bebeklerde trakeostomi, yetişkinlere göre daha hassas bir yaklaşımla yapılır. Bebeklerin hava yolları daha dar ve kıkırdak yapıları daha yumuşak olduğu için özel dikkat gerektirir. Bebeklerde trakeostomi nedenleri arasında doğuştan gelen hava yolu anormallikleri, solunum sıkıntısı sendromu, kronik akciğer hastalıkları veya uzun süreli yoğun bakım ihtiyacı bulunabilir. Bebeklerde kullanılan trakeostomi kanülleri, boyut ve malzeme açısından özel olarak tasarlanmıştır. Ebeveynlere, bebeğin kanül bakımı ve olası komplikasyonlar hakkında ayrıntılı eğitim verilir.
Trakeostomi Kanülü Nedir
Trakeostomi kanülü, trakeostomi açıklığına yerleştirilen ve hava yolunu açık tutmayı sağlayan içi boş bir tüptür. Genellikle plastik veya silikondan yapılmış olup, farklı boyut ve tiplerde mevcuttur. Kanüllerin iki ana tipi vardır: iç kanüllü ve tek kanüllü. İç kanüllü olanlar, temizlik için çıkarılabilen ayrı bir iç tüpe sahiptir. Kanüller, balonlu (cuffed) veya balonsuz (uncuffed) olabilir. Balonlu kanüller, özellikle ventilatöre bağlı hastalarda hava kaçağını önlemek için kullanılırken, balonsuz kanüller genellikle bilinçli ve yutkunma problemi olmayan hastalarda tercih edilir.
Trakeostomi Seti Nedir
Bir trakeostomi seti, cerrahi prosedürün gerçekleştirilmesi ve kanülün yerleştirilmesi için gerekli olan tüm steril malzemeleri içeren bir kittir. Temel bir trakeostomi seti genellikle şunları içerir:
- Lokal anestezi ilaçları ve enjektörleri.
- Cerrahi neşter ve pensler.
- Doku ayırıcılar ve retraktörler.
- Uygun boyutta trakeostomi kanülü (genellikle bir kılavuz telle birlikte).
- Sütür malzemeleri (dikiş ipleri).
- Steril örtüler ve gazlı bezler.
- Solunum devresi bağlantı adaptörleri.
Hazır setler, acil durumlarda hızlı ve steril bir şekilde müdahale etmeyi kolaylaştırır.
Perkütan
Perkütan trakeostomi, cerrahi olarak boynun kesilmesi yerine, özel bir iğne ve dilalatörler kullanılarak trakeaya bir açıklık oluşturulan minimal invaziv bir tekniktir. Bu yöntem, genellikle yoğun bakım ünitelerinde yatan ve uzun süreli mekanik ventilasyona ihtiyaç duyan hastalarda tercih edilir. Avantajları arasında daha az invaziv olması, daha kısa işlem süresi, daha az kanama riski ve ameliyathane dışı bir ortamda yapılabilmesi yer alır. Ancak, perkütan yöntem her hasta için uygun olmayabilir ve deneyimli bir hekim tarafından ultrason veya bronkoskopi rehberliğinde yapılması önerilir. Bu yöntem, geleneksel açık cerrahi trakeostomiye göre daha hızlı bir iyileşme süreci sunabilir.