Türkiye’de çöp dağları oluşmaya devam ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2022 yılında yayımladığı Atık İstatistikleri Raporu, ülkenin çevre karnesini gözler önüne serdi. Rapora göre imalat sanayi, maden işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri ve hanelerden oluşan kaynaklardan toplam 109,2 milyon ton atık ortaya çıktı. Bunun 29,4 milyon tonu tehlikeli atık olarak kayıtlara geçti. En fazla atık metal ve kimya sanayilerinden geldi, belediyelerde ise kişi başına günlük 1,03 kilogram çöp toplandığı belirlendi.
SANAYİ ÜRETİMİ BÜYÜYOR, ATIK DAĞLARI DA ARTIYOR
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2022 Atık İstatistikleri Raporunda Türkiye’deki çevresel yükün boyutlarını bir kez daha gözler önüne serildi.
İmalat sanayi işyerleri, maden işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri ve hanelerden oluşan kaynaklardan toplam 109,2 milyon ton atık üretildi.
Bu atıkların 29,4 milyon tonu “tehlikeli” olarak sınıflandırıldı.
28 MİLYON TON ÇÖP ÜRETİLDİ
Rapora göre imalat sanayi işyerleri 2022’de yaklaşık 28 milyon ton atık oluşturdu. Bu miktarın 5,4 milyon tonu tehlikeli atık kategorisinde yer aldı.
Sanayi kaynaklı atıkların %63,2’si lisanslı tesislere gönderildi, %14,5’i işletme içinde geri kazanıldı, %13,5’i düzenli depolamaya gitti.
Kalan kısım ise yakma, dolgu ya da belediye toplama yöntemleriyle bertaraf edildi.
En fazla atık üreten alt sektör ise açık ara ana metal sanayi oldu. Metal üretimi ve işlenmesi sektörünün tek başına payı %51,4’e ulaştı. Onu kimya ve plastik ürünleri imalatı (%21,9) takip etti.
MADENCİLİK DEVLERİ ÇEVREYİ ZORLUYOR
Maden işletmelerinde ise 26,3 milyon ton atık üretildi.
Dekapaj (kazı) malzemeleri dahil edildiğinde bu rakam 860,6 milyon tona kadar çıkıyor.
Bu atıkların neredeyse tamamı mineral kökenli.
Maden atıklarının %76,1’i pasa sahaları veya barajlarda bertaraf edilirken, %20,9’u ocaklara geri dolduruldu.
TERMİK SANTRALLERDEN 27,8 MİLYON TON ATIK
Enerji üretiminde kullanılan termik santraller, 2022’de 27,8 milyon ton atık oluşturdu.
Bu atıkların büyük çoğunluğunu kül ve cüruf gibi tehlikesiz maddeler oluşturuyor.
Ancak santrallerin %87,9’u hâlâ kül dağı ve düzenli depolama alanlarında bertaraf yöntemi kullanıyor.
Sadece %11,4’lük kısmı geri kazanım veya yeniden kullanım sistemine dahil ediliyor.
GÜNLÜK KİŞİ BAŞINA 1,03 KİLO ÇÖP
2022 yılında Türkiye genelindeki belediyeler 30,3 milyon ton kentsel atık topladı.
TÜİK verilerine göre 1.389 belediyede atık toplama hizmeti veriliyor.
Toplanan atıkların %85,9’u atık işleme tesislerine, %13,5’i belediye çöplüklerine gönderildi.
Açıkta yakma veya gömme gibi ilkel yöntemlerle imha edilen atıkların oranı ise %0,6’da kaldı.
Verilere göre kişi başına günde ortalama 1,03 kilogram çöp düşüyor.
GERİ KAZANIM TESİSLERİ 133 MİLYON TON ATIK İŞLEDİ
Atık işleme tesislerinde 133,2 milyon ton atığın geri dönüşüm veya bertaraf sürecine alındığı açıklandı.
Bu atığın 81,4 milyon tonu bertaraf edilirken, 51,7 milyon tonu geri kazanıldı.
En fazla geri kazanım, metal, plastik ve kâğıt atıklarında gerçekleşti.
Düzenli depolama tesislerinde 81 milyon ton, yakma tesislerinde 450 bin ton, ko-insinerasyon (beraber yakma) tesislerinde ise 3,2 milyon ton atık enerjiye dönüştürüldü.
ATIK YÖNETİMİNDE İYİLEŞME VAR AMA YETERLİ DEĞİL
2020 yılıyla kıyaslandığında, belediyelerin atık yönetiminde ilerleme kaydedildiği görülüyor.
İki yılda atıkların işleme tesislerine gönderilme oranı %82,6’dan %85,9’a çıktı.
Ancak sanayi ve enerji sektörlerinin toplam atık yükü, geri dönüşüm altyapısının hâlâ gerisinde kalıyor.
Türkiye atık yönetiminde son yıllarda ciddi adımlar atsa da 109 milyon tonluk devasa çöp yığını, çevresel sürdürülebilirlik için hâlâ büyük bir tehdit oluşturuyor.
Geri dönüşüm tesislerinin sayısının artırılması endüstriyel atıkların kaynağında azaltılması ve madencilikte doğaya dönüş projelerinin hızlandırılması gerekiyor.
