Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında emeklilik sistemiyle ilgili köklü değişiklikler gündemde. Amaç, çalışanların sistemde daha uzun süre kalmasını teşvik etmek. Özellikle fazla prim günü olanlar için emekli maaşlarının artırılması hedefleniyor. Yapılacak düzenlemelerle sadece kazançlar değil, prim gün sayısı da maaş üzerinde belirleyici olacak. Peki, emekli maaşı nasıl hesaplanıyor, emekli maaşı nasıl yükseltilir, ne zaman emekli olmak avantajlı, işte tüm detaylar...
Emekli Maaşı Nasıl Hesaplanıyor?
Mevcut sistemde üçlü bir yapı uygulanıyor. Yani;
- 1999 öncesi,
- 2000-2008 arası,
- 2008 sonrası dönemler için ayrı hesaplamalar yapılıyor.
Bu üç dönem için farklı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve çarpanlar kullanılıyor. Bu nedenle, 1999 öncesi çalışması fazla olanlar daha yüksek emekli aylığı alabiliyor.
Aylık Maaş Hesaplama Yöntemi
Emekli maaşı hesaplama formülü şu kriterlere dayanıyor:
- Sigortalının çalışırken ödediği primler,
- Üç ayrı döneme göre belirlenen ABO’lar,
- Önceki yılın güncelleme katsayısı,
- Önceki yılın enflasyon oranı,
- Büyümenin yüzde 30’u,
- İçinde bulunulan yılın enflasyon artışları.
Bu veriler çerçevesinde emekli maaşı hesaplama 2025 yılında da bu şekilde yapılmaya devam edecek.
Emekli Maaşı Nasıl Yükseltilir?
Yüksek emekli maaşı almak için ne yapmalı? sorusunun cevabı şu şekilde:
- Brüt maaş, yani prime esas kazanç yüksek olmalı.
- 1999 öncesi çalışma yılı fazla olanlar daha avantajlı.
- Emeklilik dilekçesi verilen yıl, maaşı doğrudan etkileyebilir.
- Prim gün sayısının fazla olması, artık maaş üzerinde daha fazla etkili olacak.
Ne Zaman Emekli Olmak Avantajlı?
Emeklilik tarihi, alacağınız maaş üzerinde büyük farklar yaratabiliyor. Örneğin 2024 yılında uygulanan güncelleme katsayısı, 2023 yılı enflasyon ve büyüme oranlarına göre belirlendi ve bu katsayı 2025’e göre %30 daha yüksekti. Bu da 2024’te emekli olanlara daha yüksek maaş bağlanması anlamına geliyor.
Uzmanlara göre, enflasyonun düştüğü dönemlerde emekli olmak, emekli maaşı düşüklüğüne yol açabiliyor. Bu yüzden, ne zaman emekli olunmalı 2025, en çok merak edilen konular arasında yer alıyor.
Maaşım Neden Düşük?
Emekli maaşım neden düşük? sorusunun cevabı genellikle şu nedenlerde yatıyor:
- Hayat boyu asgari ücret üzerinden prim ödeyenler, daha düşük maaş alıyor.
- Özellikle Bağ-Kur emekli maaşı düşük olma eğiliminde.
- Yüksekten prim ödeyip sonradan düşükten ödeyenlerin maaşları da düşüyor.
Emeklilikte Gün Sayısı Önemli mi?
Yeni sistemde sadece Prime Esas Kazanç değil, çalışma gün sayısı da önemli hale geliyor. Böylece sistemde daha uzun kalanlar, daha yüksek emekli maaşı alma şansına sahip olacak. Bu da erken emeklilik yerine uzun çalışma süresini teşvik edecek.
Çözüm Ne Olmalı?
Mevcut sistem, hem çalışanlar hem de emekliler açısından karmaşık bir yapı sunuyor. Çözüm önerileri arasında:
- Üçlü yapı yerine tek Aylık Bağlama Oranı ve güncelleme katsayısı ile sadeleştirme,
- Yüksek prim ödeyenin yüksek maaş aldığı adil bir sistem oluşturulması,
- Kayıt dışı istihdamla mücadele edilmesi,
- 6 aylık enflasyon oranı yerine aylık enflasyona dayalı maaş artışı yapılması yer alıyor.
Bu düzenlemelerle emekli maaşlarında refah payı sorunu ve dönemsel maaş farklarının önüne geçilmesi hedefleniyor.
Yeni Maaş Sisteminde Gündemde Olan Konular
Orta Vadeli Program çerçevesinde emeklilik reformu kapsamında şu başlıklar öne çıkıyor:
- Aylık bağlama sistemindeki karma yapının sadeleştirilmesi,
- Emekli maaş artışları için enflasyon kriterlerinin yeniden düzenlenmesi,
- Bozulan aktüeryal dengelerin tekrar sağlanması,
- Sistemde kalmanın emekli aylığı açısından cazip hale getirilmesi.
Taban Maaş Uygulaması Devam Edecek mi?
Şu anda emeklilere, Hazine desteği ile taban maaş uygulaması sürüyor. Örneğin 8-9 bin TL maaşı olan bir emekliye 14.469 TL ödeme yapılıyor. Bu tutarın Temmuz 2025’te artması bekleniyor. Ancak, taban maaşa yakın emekli maaşı alanlar için bazı adaletsizlikler yaşanabiliyor. Bu durum, yeni sistemde düzenlemeye açık başlıklar arasında.