Norveç, toplum sağlığını tehdit eden akraba evliliklerini önlemek amacıyla 1 Ekim 2025 itibarıyla kuzenler arasında yapılan evlilikleri yasaklayacak.
AVRUPA’DA HÜKÜMETLER ALARMDA
Bilimsel araştırmalara göre, bebeklerde görülen kalıtsal hastalıkların büyük bölümü akraba evliliklerinden kaynaklanıyor. Son yıllarda Avrupa’da, özellikle Orta Doğu’dan gelen mültecilerle birlikte artış gösteren bu evlilikler hükümetleri harekete geçirdi. Belçika ve Hollanda, daha önce aldıkları kararla akraba evliliklerini geçersiz ilan etmişti.
NORVEÇ’TE YASAL DÜZENLEME
Norveç Parlamentosu’nda kabul edilen düzenlemeyle, 4. derece akrabalar arasındaki evlilikler resmen yasaklanacak. Bu karar, kuzen evliliklerini “kanuna aykırı” hale getirecek. Hükümet, düzenlemenin toplum sağlığını korumayı ve sosyal yapıyı iyileştirmeyi amaçladığını duyurdu.
TÜRKİYE’DE DURUM
Avrupa ülkeleri akraba evliliklerine karşı peş peşe yasaklar getirirken, Türkiye’de kuzen evliliklerine yönelik herhangi bir kısıtlama bulunmuyor. Türkiye, Avrupa’da en yüksek akraba evliliği oranına sahip ülke olarak öne çıkıyor. 2024 verilerine göre, Türkiye’de yapılan evliliklerin yüzde 3,3’ü akrabalar arasında gerçekleşti.
AKRABA EVLİLİKLERİNE GENEL BAKIŞ
Akraba evliliği, anne veya baba soyundan gelen akrabalık bağına sahip bireylerin evlilik yapmasıdır. Akrabalık derecesi, bireylerin ortak ata ile olan uzaklıklarına göre belirlenir. Örneğin; anne veya babalarından biri kardeş olan çiftlerin yaptığı evliliklere 1. derece akraba evliliği (kuzen evlilikleri) denirken, büyükanne veya büyükbabalarından biri kardeş olan çiftlerin yaptığı evliliklere 2. derece akraba evliliği (torun evlilikleri) adı verilir.
Akraba evliliği bazı toplumlarda aile bağlarını güçlendiren, kültürel değerlerin aktarılmasını kolaylaştıran bir gelenek olarak görülmektedir. Kadının eşinin ailesiyle yakınlık kurması, ihtiyaç duyduğunda destek alabilmesini sağlamakta; maddi ve sosyal problemlerin çözümünde kolaylık sağladığı düşünülmektedir.
Sağlık çalışanları ve genetik uzmanları, akraba evliliklerini özellikle genetik riskler üzerinden değerlendirir. Araştırmalara göre:
-
Kuzen evliliklerinde doğum kusurları %2-3 daha fazla görülmektedir.
-
Zekâ geriliği riski akraba olmayan çiftlere göre 3 kat artmaktadır.
-
Ölü doğum veya yeni doğan döneminde ölüm oranları daha yüksek seyreder.
-
Çekinik kalıtılan hastalıkların (örneğin fenilketonüri) görülme olasılığı artar. Türkiye’de her 4 bin bebekten birinde görülen bu hastalık, akraba evliliğinin yaygın olması nedeniyle daha sık ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca yapılan bazı çalışmalarda, Alzheimer tipi bunama hastalığının akraba evliliğinden doğan bireylerde daha yüksek oranda görüldüğü bildirilmiştir.
Akraba evliliği yapmış çiftlere veya bu evlilikten doğan çocuklara genetik danışma önerilmektedir. Bu süreçte:
-
Aile geçmişi üzerinden kalıtsal hastalıklar araştırılır.
-
3-4 kuşağı kapsayan aile ağacı çizilerek riskler belirlenir.
-
Kalıtsal bozukluk saptanmamışsa bile doğum kusuru ve hastalık riskleri konusunda aile bilgilendirilir.
Bazı durumlarda tarama testleri önerilmekte, özellikle genetik hastalıkların sık görüldüğü bölgelerden gelen çiftlerde daha kapsamlı incelemeler yapılmaktadır.
Akraba evliliği, bazı toplumlarda geleneksel ve kültürel nedenlerle tercih edilse de genetik hastalık risklerini artırması nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunu olarak değerlendirilmektedir. Uzmanlar, bu tür evliliklerin özellikle hamilelik öncesinde genetik danışma ile değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
