Kariye Camii, Bizans döneminde kilise olarak inşa edilmiş, Osmanlı döneminde camiye çevrilmiş, Cumhuriyet döneminde müze olarak kullanılmış ve günümüzde yeniden ibadete açılmış nadir yapılardan biridir. Bu yönüyle İstanbul’un yaklaşık bin beş yüz yıllık tarihini tek bir yapı üzerinden okumaya imkan verir.
Yapı, özellikle Bizans sanatının en üst seviyede örnekleri kabul edilen mozaik ve freskleriyle tanınır. İsa ve Meryem’in hayatını anlatan sahneler, Bizans resim sanatının anlatım gücünü ve teknik başarısını gösterir. Bu eserlerin camiye çevrilirken sıva ile kapatılması, günümüze kadar bozulmadan ulaşmalarını sağlamıştır.
Kariye Camii’nin bir diğer önemi, farklı dönemlerde farklı işlevler üstlenmesine rağmen mimari bütünlüğünü ve sanatsal değerini koruyabilmiş olmasıdır. Kilise, cami ve müze olarak kullanılmış olmasına rağmen yapı, her dönemin izini bir arada barındırır.
Bugün Kariye Camii, hem ibadet edilen bir mekan hem de tarihi ve kültürel miras alanı olarak ziyaret edilebilen ender yapılardan biri olma özelliğini taşır. Bu yönüyle sadece bir ibadet mekanı değil, İstanbul’un çok katmanlı geçmişini yansıtan canlı bir tarih belgesi olarak kabul edilir.
İstanbul’un Fatih ilçesinde Edirnekapı semtinde bulunan Kariye Camii, 6 Mayıs 2024’te ibadete açılmasının ardından hem tarihi dokusu hem de ziyaret-ibadet düzeniyle dikkat çekiyor. Bizans döneminden Osmanlı’ya, müze sürecinden yeniden cami statüsüne uzanan çok katmanlı geçmişe sahip yapı, bugün belirlenen kurallar çerçevesinde ziyaret ediliyor. Gelin beraber Bizans dönemine uzanan bu tarihi yapıda bir yolculuğa çıkalım...
BİZANS’TAN OSMANLI’YA UZANAN TARİHİ YAPI
Asıl adı Khora Kilisesi olan Kariye Camii, erken Bizans döneminde manastır kilisesi olarak inşa edildi. Günümüze ulaşan mimari yapı, özellikle 11. ve 14. yüzyıllar arasında yapılan yenilemelerle şekillendi. 1315–1321 yılları arasında Bizanslı devlet adamı Theodoros Metokhites’in himayesinde gerçekleştirilen kapsamlı onarım sürecinde narteksler, pareklezyon olarak bilinen yan şapel ve iç mekan, İsa ve Meryem’in hayatını konu alan sahnelerle bezendi. Bu dönem, Kariye’yi Bizans sanatının en önemli merkezlerinden biri haline getirdi.
MOZAIK VE FRESKLER
Kariye Camii’nin en dikkat çekici unsurları arasında Bizans dönemine ait mozaik ve freskler yer alıyor. İç mekanda Diriliş (Anastasis) sahnesi başta olmak üzere İncil anlatılarını konu alan çok sayıda tasvir bulunuyor. Yapının camiye çevrildiği Osmanlı döneminde mozaiklerin sıva ile kapatılması, bu eserlerin tahrip edilmeden günümüze ulaşmasını sağladı.
Güncel kullanımda ise mozaiklerin, ezan vakitlerinden önce özel perdelerle örtüldüğü, namaz süresince ziyaretçilere kapatıldığı görüldü.
Yapı içinde ibadet alanı ile ziyaret alanı fiziksel olarak ayrılmış durumda. Ziyaretçiler, belirlenen güzergah üzerinden tarihi bölümleri gezebiliyor. Namaz vakitlerinde ise ziyaretler durduruluyor ve yaklaşık bir saatlik bekleme süresi uygulanıyor. Cuma günleri ziyaretçi kabul edilmediği belirtiliyor. Bu uygulamanın, hem ibadet düzenini sağlamak hem de tarihi iç mekanın korunmasını amaçladığı gözlemlendi.
GİRİŞ, ÜCRET VE KIYAFET KURALLARI
Kariye Camii’ne girişte Türk vatandaşlarından ücret alınmıyor. Yabancı ziyaretçiler için giriş ücreti 20 Euro olarak uygulanıyor. Müzekart geçerli değil. Türk vatandaşlar kimlik kartları ile giriş yapabiliyorlar. İbadet amacıyla gelen Türk vatandaşları ile Müslüman yabancılar camiye ücretsiz giriş yapabiliyor. Giriş noktalarında Türkçe ve yabancı dillerde hazırlanan bilgilendirme panolarında kıyafet kuralları yer alıyor. Diz üstü şort, kısa etek ve kolsuz kıyafetlerle girişe izin verilmiyor. Saçı açık kadın ziyaretçiler için örtü temin ediliyor. Şu detayı vermeden geçmemek lazım, ziyarete gelen kadınlar eğer kapüşonlu bir kıyafet giyerse başörtüsü takmasına gerek kalmıyor.
ZİYARET SAATLERİ VE ULAŞIM BİLGİLERİ
Kariye Camii, 09.00–18.00 saatleri arasında ziyarete açık bulunuyor. Yapıya ulaşım, Edirnekapı tramvay durağından yaklaşık 10–15 dakikalık yürüyüşle sağlanabiliyor. Çevrede otopark imkanlarının sınırlı olması nedeniyle toplu taşıma kullanımı daha sağlıklı bir tercih olacaktır.
Cami çevresinde bulunan yönlendirme tabelaları ve bilgilendirme panoları ziyaretçilerin giriş-çıkışlarını kolaylaştırıyor.
TARİHİ VE KÜLTÜREL MİRAS NİTELİĞİ
Bizans sanatının en zengin mozaik koleksiyonlarından birine ev sahipliği yapan Kariye Camii, kilise, cami ve müze olarak farklı dönemlere tanıklık etmiş nadir yapılardan biri olma özelliğini taşıyor. Mimari planı, süslemeleri ve korunmuş tarihi dokusuyla yapı, hem ibadet hem de kültürel ziyaret açısından İstanbul’un öne çıkan tarihi mekanları arasında yer alıyor.
KARİYE CAMİİ YANINDA KABİR ZİYARETİ DE YAPILIYOR
Kariye Camii Şerifi’nin hemen yanında, Sahabeden Ebû Saîd el-Hudrî radıyallahu anh Hazretlerine atfedilen makam türbesi yer alıyor. Aynı alanda, türbenin uzun yıllar hizmetini üstlenen Türbedâr Mehmed Ârif Efendi’nin kabri de bulunuyor. Cami ziyareti sonrasında, türbeyi ziyaret etmek isteyenler için bu alanın açık olduğu ve ziyaretlerin sessiz ve düzenli şekilde gerçekleştirildiği gözlemlendi.
