ZEYNEP TURGUT | ANKARA | ÖZEL HABER
29 Mart 2025’te Resmî Gazete’de yayımlanan yeni yönetmelikle, binlerce psikoloji lisans mezunu psikologun mesleğini serbestçe icra etmesi fiilen yasaklandı! Sağlık Bakanlığı'nın aldığı bu karar, sadece bireyleri değil, toplumsal ruh sağlığını da tehdit ediyor.
‘Psikolojinin Tıbbi Uygulamaları’ sertifikasının adı ilk kez 1219 sayılı kanun ek madde 13 te anılıyor ancak yeni yönetmelikte adı geçmiyor. Yeni yönetmelik doğrudan ‘klinik psikoloji yüksek lisansı’ yapma şartı koyuyor. Türk Psikologlar Derneği yönetmeliğe bu sertifika programını ekleterek sorunu çözmeyi vaat ediyor. Her iki durumda da lisans diploması yok sayılıyor!
Psikoloji Biliminin Temelini Oluşturan Lisans Eğitimi Yok Sayıldı, 4 Yıl Süren Emek Hiç Edildi!
Psikologlara “ya 243 bin TL’lik eğitim ya da mesleği bırak!” mesajı verildi. 1219 sayılı yasa gerekçe gösterilerek psikologlara sadece “yardımcı sağlık personeli” muamelesi yapılması, hem bir meslek katliamı hem de milyonlarca vatandaşın ruhsal destek hakkının gaspıdır.
Yeni yönetmelik ‘Ya klinik psikoloji yüksek lisansı yap, ya da serbest çalışamazsın!’ diyor. Devlet üniversitelerinde yüksek lisans kontenjanları yetersiz, özel üniversitelerde fiyatlar 1 ila 1,5 milyon TL. Diğer yüksek lisans programlarının fiyatı bu rakamın dörtte biri...
Özel Kurumlar Haksızlığı Fırsata Çeviriyor!
Özel kurumlar da psikologlara yapılan bu haksızlığı fırsata çeviriyorlar. Büyük bir rant dönüyor. Sertifika programı buna alternatif olarak sunuluyor. ‘1 milyonun yoksa 243 bin TL ver’ Bu sertifika yarın başka bir yönetmelikle geçersiz sayılabilir. Nitekim ilgili kanun ekinde adı geçmesine rağmen yeni yönetmelikte anılmadı bile. Bir psikoloğun bu rakamları ödemeden mesleğini serbest icra edebilmesi mümkün değil. Nereden kazanacak bu parayı ?
Lisans Mezunu Psikologların Mesleklerini İcra Etmesi İmkansız Kılındı!
29 Mart 2025’de resmi gazetede akıllara durgunluk veren bir karar yayınlandı. “Sağlık Meslek Mensuplarının Serbest Meslek İcrası Hakkında yayınlanan Yönetmelik” ile lisans mezunu psikologların mesleklerini serbest olarak icra etmeleri Sağlık Bakanlığı tarafından imkânsız kılındı! Sağlık bakanlığı hastanelerde lisans mezunu psikolog istihdam ediyor, aynı bakanlık lisans diplomanla serbest çalışamazsın diyor... Serbest çalışma yönetmeliği 1219 sayılı kanuna eklenen ek madde 13 sonrasında meslek tanımları yönetmeliğine göre düzenlenmiştir. 1219 sayılı kanun anayasaya aykırıdır!
“Madde 13 –
Klinik psikolog; psikoloji veya psikolojik danışma ve rehberlik lisans eğitimi üzerine klinik ortamlarda gerekli pratik uygulamaları içeren klinik psikoloji yüksek lisansı veya diğer lisans eğitimleri üzerine psikoloji veya klinik psikoloji yüksek lisansına ilaveten klinik psikoloji doktorası yapan sağlık meslek mensubudur. Klinik psikolog, nesnel ve yansıtmalı ölçüm araçları, gözlem ve görüşme teknikleri kullanarak psikolojik değerlendirme ile uluslararası teşhis ve sınıflama sistemlerinde hastalık olarak tanımlanmayan ve Sağlık Bakanlığının da uygun bulduğu durumlarda psikoterapi işlemleri yapar. Hastalık durumlarında ise ancak ilgili uzman tabibin teşhisine ve tedavi için yönlendirmesine bağlı olarak psikoterapi uygulamalarını gerçekleştirir. Psikoloji lisans eğitimi üzerine ilgili mevzuatına göre Sağlık Bakanlığınca uygun görülen psikolojinin tıbbi uygulamalarıyla ilgili sertifikalı eğitim almış ve yeterliliğini belgelemiş psikologlar sertifika alanlarındaki tıbbi uygulamalarda görev alabilirler. Uzman tabibin teşhis ve yönlendirmesiyle ya da bağımsız olarak yapılabilecek mesleki uygulamalar, bu bentteki prensipler çerçevesinde Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Kangrene Dönüşen Sorunlar Ortaya Çıktı!
1219 sayılı kanunda “psikolog” tanımının yer almaması ve evrensel gerçeklerle uyumlu olmayan bir “klinik psikolog” tanımı yapılması günümüzde kangrene dönüşen sorunlar yaratıyor.
Bu yönetmelik, bir yandan ruh sağlığı alanını daraltmakta diğer yandan psikologları "yardımcı sağlık personeli" olarak konumlandırarak bir ünvan sorunu yaratmıştır. Yayınlanan yönetmelikte hemşire, hemşireliğe eşdeğer sağlık memuru, ebe, fizyoterapist, odyolog, diyetisyen, dil ve konuşma terapisti, pedolog ve ergoterapist (iş ve uğraşı terapisti) gibi sağlık meslekleri lisans düzeyinde temsil edilmiş ancak psikologlar sadece "klinik psikolog" ibaresiyle temsil edilmiştir.
Psikolog Unvanının Bedeli 243 bin TL!
Söz konusu yönetmelik, sağlık meslek mezunu olarak sadece klinik psikologları tanıyarak, Psikoloji lisans eğitiminin yeterliliğin sorgulanmasına alan açıyor! psikologları özellikle Klinik Psikoloji alanında yüksek lisans yapmaya, bunun yanında devletin mecburi kıldığı 480 saatlik 243 bin TL bedelindeki "Psikolojinin Tıbbi Uygulamaları" eğitimini almaya zorluyor.
Lisans mezunu psikologların yalnızca tıbbi uygulama sertifikası alarak yardımcı olabileceğine dair yapılan bu düzenleme 4 yıllık eğitimi hiçe sayıyor! Çünkü bu uygulama sertifikası için koşul gösterilen dersler lisans eğitiminde de veriliyor!
Yönetmelik tarafından "uygun görülenler" için de ayrı güçlükler buluyor. Psikologlar çalışma ortamına uygun düşmeyen ancak sağlanması şart koşulan fiziki, mekânsal standartlarla karşı karşıya... Tüm bu zorluklarla birlikte, geçiş süresi olarak tanınan süre oldukça kısa!
Yüksek Lisansta Kontenjan da Sınırlı!
Bu düzenleme, psikologları, yüksek maliyetli ve sınırlı kontenjanlı yüksek lisans programlarına mecbur bırakıyor. Devlet üniversitelerindeki Klinik Psikoloji yüksek lisans programlarındaki kontenjan yetersizliği ve erişim sorunu, binlerce psikologun bu alanda ilerlemesini fiilen imkânsız hale getiriyor.
Psikologlar Psikolojik Danışmanlık Verebilmeli!
1219 sayılı kanunda ek madde 13 baz alınarak hazırlanan Sağlık Meslek Mensupları İle Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş Ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelikte sadece klinik psikologluğa yer veriliyor! 2014 tarihli ilgili yönetmelik ekinde belirtilen durumlarda da sadece klinik psikoloğun psikoterapi yapabileceği ve psikoloğun danışmanlık veremeyeceği bildiriliyor…
Klinik psikoloji yüksek lisansı yapmamış psikologların da iş yeri açmaları ve mental hastalık sayılmayan durumlarda psikolojik danışmanlık verebilmeleri, özlük haklarının güvence altına alınması ve toplumun ruh sağlığının korunması için psikolog meslek kanunu ve ruh sağlığı kanunun tedvinin ve psikologların ruhsat alarak psikolojik danışmanlık merkezi açabilmesinin yasal zemininin hazırlanması gerekiyor!
Danıştay: “Mesleği İcra Edebilmek İçin Lisans Mezunu Olmak Gerek!”
Danıştayın bir mesleği icra edebilmek için lisans mezunu olmak gerektiğine, lisans dışında yüksek lisans mezuniyetiyle mesleğe yetkin olunmayacağına ve sadece uzmanlaşılacağına dair yerleşik içtihatları mevcut! ( Danıştay 5. Daire, E. 1996/1234, K. 1998/239, T. 05.02.1998; Danıştay 5. Daire, E. 2009/3912, K. 2011/8134, T. 27.12.2011)
Kazanılmış hakların (müktesebat) korunması ilkesi uyarınca psikologlara verilen serbest çalışma hakkı bu yönetmelikle geri alınamaz!
Türkiye’de Psikoloğun Önemi ve Psikolog İstihdamı
Ülkemizde artışta olan ve devleti gitgide büyüyen maddi zararlara sokan alkol ve madde bağımlılığının tedavisinde, Ülkemizde doğurganlığın azalmasına sebep olan ailevi sorunların ve boşanmaların azaltılmasında, yine ülkemizdeki suç oranlarının azaltılmasında, bir şekilde suça bulaşıp cezaevine giren kişilerin topluma kazandırılmasında ve cezaevinden çıktıktan sonra suça geri dönmelerini engelleyici tedbirler alınmasında, kolluk kuvvetlerinin psikolojik sağlamlıklarının korunmasında, özel sektörde mobbinge uğrayan insanlara destek olunup onların psikolojik sağlamlıklarının ve verimliliklerinin artırılmasında, ve yukarıdakiler haricinde, ülke ekonomisine doğrudan ya da dolaylı zararı olan birçok şeyle mücadelede, Psikologlar hayatî fonksiyonlara sahiptirler.
Psikoloji Bölümüne Girişte Baraj Puanı Olmaması Domino Etkisi Yaratıyor!
Hukuk, tıp, mimarlık ve mühendislik gibi bölümlerde baraj başarı sıraları belirlenmişken, psikoloji bölümü için bir baraj bulunmuyor. Örneğin, hukuk bölümü için 125.000, tıp için 50.000, mimarlık için 250.000 gibi barajlar uygulanıyor. Ancak 2023 yılında, vakıf üniversitelerine yerleşen son öğrencinin başarı sırası 1.849.284’tür. Bu, akademik yeterliliği olmayan kişilerin dahi psikoloji bölümüne kolayca erişebildiğini gösteriyor. Psikoloji bölümü için en az 300.000 başarı sırası barajının getirilmesi şart!
Öğrenci sayılarının artmasıyla lisans bölümlerinden çok fazla psikoloji mezunu çıkıyor. Mezun olan psikolog sayısıyla alandaki işsizlik oranı arasında da pozitif korelasyon mevcut. Mezun sayısı bu kadar fazla olunca psikoloji alanında verimli bir istihdam sağlanamıyor!
Türkiye'de Son 10 Yıl Öğrenci Sayıları- Psikoloji
Tablo 1: Son 10 Yıl Psikoloji Öğrenci Sayıları
Kaynak: https://istatistik.yok.gov.tr/
Son 10 Yılda Psikoloji Mezun Sayıları
Son 10 yıldaki mezun sayıları da bu sorunu destekler niteliktedir. Aşağıdaki tablo, yıllara göre mezun olan erkek, kadın ve toplam öğrenci sayısını göstermektedir:
Tablo 2: Son 10 Yıl Psikoloji Mezun Sayıları
Kaynak: https://istatistik.yok.gov.tr/
Son 10 yılda toplam mezun sayısı 49.178 olmuştur. Mezun sayısındaki bu artış, mezunların iş bulma şansını da giderek azaltıyor!
Çözümsüz Değil!
1. Başarı Sırası Barajı Getirilmesi: Psikoloji bölümü için en az 300.000 başarı sırası barajı konulmalıdır. Bu uygulama, bölüme yerleşen öğrencilerin yeterliliklerini artıracak, meslek standartlarının korunmasına ve psikolog istihdamının nitelikli bir şekilde sürdürülmesine katkı sağlayacaktır.
2. Kontenjanların Azaltılması: Özellikle vakıf üniversitelerindeki artışla birlikte, kontenjanlar dengeli bir şekilde düzenlenmelidir. Bu düzenleme, mezun sayısındaki hızlı artışı kontrol altına alarak istihdam sorunlarının önlenmesine olanak sağlayacaktır.
3. İstihdam Alanlarının Genişletilmesi: Psikologların kamu ve özel sektörde istihdam edilebileceği alanlar artırılmalıdır. Önerilen alanlar şunlardır:
- ● Sağlık Bakanlığı: Devlet hastaneleri, Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM), Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri (TRSM), Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri (AMATEM).
- ● Aile Sağlığı Merkezleri (ASM): Psikolog kadrosunun oluşturulması gereklidir.
- ● Milli Eğitim Bakanlığı (MEB): Okullara ve öğrenci pansiyonlarına psikolog kadrosu tahsis edilmelidir.
- ● Kredi ve Yurtlar Kurumu (KYK): Yurtlara yeterli psikolog istihdam edilmesi sağlanmalıdır.
- ● Gençlik ve Spor Bakanlığı (GSB): Gençlik merkezlerinde psikologlara aktif rol verilmelidir.
- ● Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı: Mevcut kadroların artırılması gerekmektedir. Özellikle son dönemde gündemde olan Aile Rehberi Sistemi ve Sosyal Risk Haritası projelerinde de psikolog istihdam edilmesi, psikologların yönlendirici bir rol üstlenmesi büyük önem taşımaktadır.
- ● Ceza ve Tevkifevleri (CTE): Hapishane psikologlarının sayısı artırılmalı, suçluların rehabilitasyonu ve topluma kazandırılması sağlanmalıdır.
- ● Adliyeler: Mahkemelerde görev alan psikolog kadroları yaygınlaştırılmalıdır.
- ● Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı: Psikolojik destek birimlerinin güçlendirilmesi sağlanmalıdır.
- ● İçişleri Bakanlığı: Özellikle saha çalışmalarında psikologların aktif rol üstlenebileceği birimler oluşturulmalıdır.
- ● Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM): Psikolog istihdamının artırılması sağlanmalıdır. Son yıllarda alınan kadro sayısının çok yetersiz olması nedeniyle bu alanda bir artış sağlanmalıdır.