Yüksek ısıya dayanıklı mıknatıslar, nükleer tıp tedavileri ve stratejik teknolojiler... Tüm bu alanların ortak noktası: samaryum. Peki samaryum nedir, nerelerde kullanılır, dünyadaki ve Türkiye’deki kaynakları nerede, fiyatları neden bu kadar oynak?
Haberin Burada'nın haberine göre, nadir toprak elementleri içinde yer alan samaryum (Sm), özellikle Çin’in tedarik zinciri üzerindeki baskın rolü ve jeopolitik gelişmeler nedeniyle kritik mineraller listesinde ilk sıralarda gösteriliyor.
Samaryum Nedir, Hangi Alanlarda Kullanılır, Teknolojik Önemi Ne?
Samaryum (Sm), lantanit serisi içinde yer alan ve doğada nadir bulunan bir metaldir. Kritik olmasının temel nedeni, yüksek performanslı kalıcı mıknatıs üretiminde kullanılmasıdır. En önemli uygulama alanları:
SmCo kalıcı mıknatıslar (samaryum-kobalt): Havacılık, savunma, uzay sistemleri, motorlar, sensörler.
Tıpta Sm-153 izotopu: Nükleer tıpta, özellikle kemik metastazı ağrısı tedavisinde kullanılıyor.
Diğer kullanım alanları: Hoparlör, kulaklık, MRI bileşenleri, cam ve seramik katkıları.
Samaryum-Kobalt Mıknatıslar Neden Tercih Ediliyor, Hangi Alanlarda Kullanılıyor?
SmCo mıknatıslar, yüksek sıcaklığa dayanıklılığı ve korozyon direnciyle bilinir. Bu özellikleri sayesinde:
Jet motorlarında,
Askerî aviyonik sistemlerde,
Yüksek hassasiyetli sensör ve gyrolarda
Elektrikli araçlarda
en güvenilir mıknatıs türlerinden biri olarak kullanılır. Neodimyum (NdFeB) mıknatıslardan daha pahalıdır, ancak yüksek ısıya karşı çok daha kararlıdır.
Samaryum-153 Ne İşe Yarar, Tıpta Hangi Tedavide Kullanılır?
Samaryum’un bir izotopu olan Sm-153 lexidronam, tıbbi kullanım açısından son derece önemlidir. Özellikle:
Kemik metastazına bağlı ağrıların palyatif tedavisinde kullanılır.
Radyofarmasötik ajan olarak doğrudan kemik dokusuna hedeflenerek etki gösterir.
Etkinliği, çok merkezli klinik çalışmalarda belgelenmiştir.
Bu yönüyle samaryum, sadece sanayi değil sağlık sektöründe de kritik elementler arasında yer alır.
Samaryum Nerelerde Bulunur, Hangi Ülkeler Başlıca Kaynaklara Sahip?
Dünyada samaryum, çoğunlukla diğer nadir toprak elementleri (REE) ile birlikte çıkarılır. En büyük kaynaklar:
Çin – Bayan Obo (İç Moğolistan, Baotou): Küresel REE üretiminin büyük kısmını sağlar.
ABD – Mountain Pass (California): Çin dışı arzın stratejik merkezi.
Avustralya – Mt Weld (Lynas): Çin dışı tedariki destekleyen önemli bir sahadır.
Arzın büyük bölümü Çin merkezli olduğu için, ticaret kotaları, lisans politikaları ve jeopolitik gelişmeler fiyatları hızlı şekilde etkiler.
Samaryum Fiyatı Neden Dalgalı, Arz Neden Çin’e Bağımlı, Jeopolitik Etki Ne Kadar Büyük?
Samaryum ve diğer REE fiyatları, sadece arz-talep dengesine değil, aynı zamanda:
Çin’in ihracat politikalarına
AB ve ABD ile yaşanan ticaret gerilimlerine
Kota uygulamalarına ve üretim lisanslarına
doğrudan bağlı olarak değişiyor. 2024–2025 döneminde, Çin’in uyguladığı ihracat sınırlamaları nedeniyle fiyatlarda sert oynaklık yaşandı. Küresel stratejik stoklar, ülkeler arası rekabetin temel parçası hâline geldi.
Türkiye’de Samaryum Nerede Var, Eskişehir Beylikova Nadir Toprak Sahası Ne Durumda?
Türkiye’de samaryum içeren cevherler, Eskişehir – Beylikova sahasında bulunuyor. Eti Maden’e bağlı olarak yürütülen çalışmalarda:
2022’de REE rezervi duyuruldu
2023’te pilot işleme tesisi kuruldu
2025 itibariyle saha geliştirme ve iş birliği süreci sürüyor
Beylikova sahası, florit–barit–torit içeren cevher yapısıyla sadece samaryum değil, 17 farklı nadir elementin üretim potansiyelini barındırıyor. Türkiye için bu saha, nadir toprak stratejisinin merkezi olarak görülüyor.
Samaryum Stratejik Neden Sayılıyor, Kritik Hammadde Listesinde Neden Yer Alıyor?
Avrupa Birliği ve ABD tarafından yayımlanan kritik hammaddeler listesinde samaryum gibi REE'ler:
Teknolojik bağımlılık riski
Tedarik zinciri kırılganlığı
Yüksek katma değerli üretim gerekliliği
gibi nedenlerle stratejik önemde kabul ediliyor. Samaryum, savunma sanayi, havacılık, sağlık ve enerji gibi temel sektörlerde kullanıldığı için, maden değil milli güvenlik meselesi olarak ele alınıyor.
Sık Sorulan Sorular
Samaryum nedir, ne işe yarar?
Lantanit grubuna ait nadir toprak elementidir. SmCo mıknatıs ve Sm-153 izotopuyla sanayi ve sağlıkta kullanılır.
Samaryum mıknatısları neden önemli?
Yüksek sıcaklık ve korozyona karşı dirençlidir. Savunma ve uzay sanayisinde tercih edilir.
Samaryum-153 hangi hastalıkta kullanılır?
Kemik metastazına bağlı ağrıların hafifletilmesinde palyatif tedavi olarak kullanılır.
Dünyada samaryum hangi ülkelerde çıkarılıyor?
Başlıca kaynaklar Çin (Bayan Obo), ABD (Mountain Pass) ve Avustralya (Mt Weld) sahalarıdır.
Türkiye’de samaryum var mı, üretim ne aşamada?
Eskişehir – Beylikova sahasında rezerv mevcut. Pilot üretim tesisi çalışıyor, geliştirme sürüyor.
