Gökyüzü, 2025 yılının en parlak ve en büyük dolunaylarından birine hazırlanıyor. "Süper Ay" olarak adlandırılan ve aynı zamanda "Kunduz Dolunayı" (Beaver Moon) olarak da bilinen bu etkileyici gökyüzü olayı, 5 Kasım 2025 Çarşamba gecesi gerçekleşecek. Ay, bu doğa olayı sırasında Dünya’ya 2019 yılından bu yana en yakın konumuna ulaşarak göz kamaştırıcı bir parlaklıkla geceyi aydınlatacak. Ay'ın normalden çok daha büyük ve belirgin görüneceği bu görsel şölen, hem fotoğraf tutkunları hem de gökyüzü meraklıları için kaçırılmayacak bir fırsat sunuyor. Ay’ın olağanüstü parlaklığının, Türkiye'den de gözlemlenip gözlemlenemeyeceği ve en net saat kaçta izlenebileceği merak ediliyor.
SÜPER AY NEDİR VE NEDEN 2025'İN EN BÜYÜĞÜ OLARAK ADLANDIRILIYOR?
Astronomide “Süper Ay” terimi, Ay’ın yörünge hareketi sırasında Dünya’ya en yakın konumuna (perigee) geldiği anda dolunay fazına ulaşması anlamına gelmektedir. Ay’ın Dünya çevresindeki yörüngesi tam bir daire değil, eliptik bir yapıdadır. Bu nedenle Ay'ın Dünya'ya olan uzaklığı sürekli olarak değişir. Ay, en uzak noktasında (apogee) yaklaşık 406 bin kilometre mesafede bulunurken, en yakın noktasında (perigee) ise yaklaşık 357 bin kilometre mesafede yer alır. 5 Kasım 2025 gecesi yaşanacak olan bu Süper Ay, Ay'ın Dünya’ya sadece 356 bin 980 kilometre uzaklığa kadar yaklaşması nedeniyle 2019 yılından bu yana gözlemlenen en yakın dolunay olacak. Bu yakın mesafe sayesinde Ay, en uzak konumuna kıyasla gökyüzünde yaklaşık %14 daha büyük ve %30 daha parlak görünecektir.
SÜPER AY TÜRKİYE'DEN NE ZAMAN VE SAAT KAÇTA İZLENEBİLECEK?
2025 yılının bu en parlak gökyüzü olayı, Türkiye'den de rahatlıkla gözlemlenebilecek. Dolunay, tam fazına Türkiye saatiyle (TRT) 5 Kasım 2025 Çarşamba günü saat 16.20’de ulaşacak. Bu saat, Ay'ın doğuş saatine yakın olduğu için, akşam saatlerinde Ay doğudan yükselirken en parlak ve büyük haliyle görülmeye başlayacak ve bu etkileyici parlaklığını gece boyunca koruyacaktır. Gökyüzü meraklılarının bu görsel şöleni izlemesi için özel bir ekipmana (teleskop veya dürbün) ihtiyacı bulunmamaktadır. Gökyüzü koşullarının açık (bulutsuz) olması durumunda, özellikle şehir ışık kirliliğinden uzak alanlarda çıplak gözle dahi etkileyici bir biçimde izlenebilecektir.
KUNDUZ DOLUNAYI İSMİ NEREDEN GELİYOR? 'SÜPER AY' BİLİMSEL BİR TERİM Mİ?
Kasım ayında gerçekleşen dolunaya tarih boyunca "Kunduz Ayı" (Beaver Moon) adı verilmiştir. Bu isimlendirme, Kuzey Amerika yerlilerinin geleneksel takvimlerine dayanmaktadır. Bu dönem, kunduzların kış uykusuna yatmadan ve suların donmasından önce kışlık yuvalarını (barajlarını) tamamlamak için en aktif oldukları zamana denk gelmektedir. "Süper Ay" terimi ise bilimsel bir kökene sahip değildir. İlginç bir şekilde bu terim, bir astronom tarafından değil, 1979 yılında astrolog Richard Nolle tarafından ortaya atılmıştır. Nolle, bu terimi Ay'ın Dünya'ya en yakın olduğu %90'lık dilimdeki dolunayları tanımlamak için kullanmıştır. Zamanla medya, internet ve popüler kültür sayesinde yaygınlaşan “Süper Ay” ifadesi, günümüzde bilim insanlarının kullandığı teknik terim olan “perigee dolunayı” (yerberi dolunayı) ifadesinin yerini almıştır.
SÜPER AY'IN ETKİLERİ NELER OLACAK? GELGİTLERİ VEYA İNSANLARI ETKİLER Mİ?
Ay'ın Dünya’ya normalden daha fazla yaklaşması, Dünya üzerindeki kütleçekimsel etkisini de bir miktar artıracaktır. Bu durumun en belirgin fiziksel etkisi deniz seviyeleri üzerinde gözlemlenebilir. "Perigee gelgitleri" veya halk arasında bilinen adıyla "süper gelgit" olarak adlandırılan bu doğa olayı, deniz seviyesinde normal dolunaylara kıyasla küçük artışlar veya çekilmeler yaşanmasına neden olabilir. Ancak bilim insanları, bu etkinin abartılmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Süper Ay'ın insan sağlığı, ruh hali ya da günlük yaşam üzerinde ölçülebilir, kanıtlanmış bilimsel bir etkisi bulunmamaktadır. Earth Sky verilerine göre, Süper Ay’ın bir insan üzerindeki ek kütleçekim gücü, bir ataşın ağırlığının dokuzda biri kadar (çok düşük) bir etkiye sahiptir.