Vertigo, yalnızca bir sersemlik hissi değil, kişinin çevresinin veya kendisinin dönüyor gibi algıladığı yoğun bir denge bozukluğudur. Şiddetine göre kişiyi yürümekte, ayakta durmakta ya da odaklanmakta zorlayabilir.
VERTİGO NEDİR?
Vertigo, kişinin kendisini ya da çevresini hareket ediyor gibi algıladığı bir durumdur. Günlük yaşamı olumsuz etkileyen baş dönmesi, mide bulantısı, terleme, ciltte solgunluk ve denge kaybı gibi belirtilerle kendini gösterir.
Vertigo genellikle iç kulaktaki denge merkezinde veya sinir sisteminde oluşan bozukluklardan kaynaklanır.
Bu durum “denge organı” olarak bilinen iç kulakta, beynin denge merkezleriyle olan iletişimin bozulmasıyla ortaya çıkar. Vertigo, hafif bir dengesizlik hissinden saatler süren yoğun dönme ataklarına kadar farklı şiddetlerde yaşanabilir.
Vertigo genellikle iki ana nedenle oluşur:
-
Periferik vertigo: İç kulak kaynaklıdır.
-
Santral vertigo: Beyin ve sinir sistemiyle ilgilidir.
VERTİGO ÇEŞİTLERİ
PERİFERİK VERTİGO
Periferik vertigo, iç kulaktaki denge merkezinin etkilenmesi sonucu ortaya çıkar. En yaygın nedenler arasında kristal oynaması (BPPV), Meniere hastalığı, labirentit ve vestibüler nörit yer alır.
Bu tür vertigoda başın ani hareketleri, hızlı yön değişiklikleri ya da pozisyon değişiklikleri baş dönmesi atağını tetikler.
SANTRAL VERTİGO
Santral vertigo, beyindeki denge merkezlerini etkileyen tümörler, damar tıkanıklıkları, MS veya migren gibi hastalıklardan kaynaklanır. Bu tür vertigo, genellikle nörolojik belirtilerle birlikte seyreder ve daha uzun sürer.
VERTİGO NEDEN OLUR?
Vertigo, çok çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. En sık görülen sebepler şunlardır:
-
Labirentit: İç kulak iltihabı.
-
Meniere hastalığı: İç kulakta sıvı basıncının artması sonucu oluşur.
-
Vestibüler nörit: Denge sinirinin iltihaplanması.
-
Kristal oynaması (BPPV): İç kulaktaki denge kristallerinin yer değiştirmesi.
-
Akustik nöroma: Denge sinirinde gelişen iyi huylu tümör.
-
Kronik kulak enfeksiyonları ve kolesteatom: İç kulağı etkileyerek denge sorunlarına yol açabilir.
Bunlara ek olarak, travma, beyin damar hastalıkları, migren ve multipl skleroz (MS) gibi durumlar da vertigoya neden olabilir.
VERTİGO BELİRTİLERİ
Vertigo, yalnızca baş dönmesiyle sınırlı değildir. Şu belirtiler de sıkça görülür:
-
Şiddetli baş dönmesi ve denge kaybı
-
Mide bulantısı ve kusma
-
Terleme, ciltte solgunluk veya sararma
-
Kulakta çınlama, basınç hissi
-
Gözlerin istemsiz hareket etmesi (nistagmus)
-
İşitme kaybı
-
Baş ağrısı
-
Nadiren bilinç kaybı
Bu belirtiler ataklar halinde gelir ve birkaç saniyeden birkaç saate kadar sürebilir. Kişi bu esnada yürümekte veya ayakta durmakta güçlük çeker.
VERTİGO NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Tanı, hastanın şikâyetlerinin dikkatlice değerlendirilmesiyle başlar. Ardından kulak burun boğaz (KBB) ve nörolojik muayeneler yapılır.
Vertigonun santral mi yoksa periferik mi olduğunun belirlenmesi, tedavi süreci için büyük önem taşır.
Uygulanan testlerden bazıları şunlardır:
-
Romberg testi: Hastanın ayakta dengede durma yeteneği ölçülür.
-
Fukuda-Unterberger testi: Gözler kapalıyken yürürken yön değişimi olup olmadığına bakılır.
-
Dix-Hallpike testi: Kristal oynamasına bağlı vertigoyu saptamak için uygulanır.
-
Baş dürtü testi ve vestibüler testler: İç kulak dengesini kontrol etmek için kullanılır.
Gerek görüldüğünde BT veya MR gibi görüntüleme yöntemleri de tanıya destek olur.
VERTİGO NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Vertigo tedavisi, nedenine göre planlanır. En yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:
-
Kristal oynamasına bağlı vertigoda, Epley, Semont ve Barbekü gibi düzeltme manevraları uygulanır.
-
İç kulak enfeksiyonlarına bağlı vertigoda, ilaç tedavisi tercih edilir.
-
Meniere hastalığında, tuz kısıtlaması, idrar söktürücüler ve yaşam tarzı değişiklikleri uygulanır.
-
Vestibüler rehabilitasyon egzersizleri, denge sisteminin yeniden eğitilmesine yardımcı olur.
-
Şiddetli ve geçmeyen vakalarda cerrahi müdahale gerekebilir.
VERTİGOSU OLANLAR NELERE DİKKAT ETMELİDİR?
Vertigo hastalarının yaşam kalitesini koruyabilmesi için bazı önlemler önem taşır:
-
Düzenli uyku: Yetersiz uyku vertigo ataklarını tetikleyebilir.
-
Stresten uzak durmak: Stres, atakların sıklığını artırabilir.
-
Sağlıklı beslenmek: Aşırı tuz, yağlı ve işlenmiş gıdalardan kaçınılmalı.
-
Vitamin ve mineral dengesini korumak: Özellikle D vitamini eksikliği kontrol edilmelidir.
-
Ani hareketlerden kaçınmak: Başın ani dönüşleri vertigoyu tetikleyebilir.
-
Bol su içmek, kafein, alkol ve sigaradan uzak durmak: Denge sistemi için faydalıdır.
VERTİGO NASIL GEÇER?
Vertigo çoğu zaman tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Hafif vertigo atakları kendiliğinden geçebilir; ancak sık veya şiddetli ataklarda mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.
Atak sırasında uygulanabilecek bazı rahatlatıcı önlemler:
-
Hemen oturmak veya uzanmak
-
Başın sabit tutulması
-
Sessiz ve karanlık bir ortamda dinlenmek
-
Başın altına yüksek yastık koymak