İshal, kısa süreli olabileceği gibi (akut ishal) uzun süre devam eden (kronik ishal) bir rahatsızlık da olabilir. Nedenleri arasında enfekte gıdalar, gıda intoleransları, stres, ilaç kullanımı ve bağırsak hastalıkları yer alır.

İSHAL (DİYARE) NEDİR?

İshal (diyare), bağırsak hareketlerinin bozulması sonucu dışkının normalden daha sık ve sulu bir şekilde yapılmasıdır.
Günde üçten fazla sulu dışkılama, tıbbi olarak ishal olarak kabul edilir.

  • Akut ishal genellikle 1-2 gün sürer.

  • Kronik ishal ise birkaç hafta devam eder ve altta yatan bir hastalığın habercisi olabilir.

  • Hafif vakalarda genellikle özel tedavi gerekmez, ancak sıvı kaybının önlenmesi çok önemlidir.

Zehirli veya tehlikeli ishal durumlarında, vücut ciddi sıvı kaybına uğrayabilir. Bu durum, özellikle çocuklarda ve yaşlılarda tıbbi müdahale gerektirir.

İSHAL TÜRLERİ

İshal genel olarak iki ana türe ayrılır:

AKUT İSHAL

Kısa süreli ve genellikle enfeksiyon kaynaklıdır. Kirli su, bozuk gıdalar veya virüslerin etkisiyle ortaya çıkar. Çoğu zaman kendiliğinden geçer.

KRONİK İSHAL

Dört haftadan uzun süren ishal durumudur. Genellikle çölyak, Crohn hastalığı, ülseratif kolit veya gıda intoleransı gibi kronik sindirim sistemi rahatsızlıklarına bağlı gelişir.

İSHAL NEDEN OLUR?

İshalin en yaygın nedenleri şunlardır:

  • Bakteriyel enfeksiyonlar: Salmonella, E. coli, Campylobacter gibi bakteriler.

  • Viral enfeksiyonlar: Rotavirüs, norovirüs, adenovirüs gibi virüsler.

  • Parazitik enfeksiyonlar: Kontamine su veya yiyeceklerden bulaşan parazitler.

  • Gıda zehirlenmeleri: Bozulmuş veya az pişmiş gıdalar nedeniyle oluşur.

  • Gıda intoleransları: Laktoz veya gluten hassasiyeti.

  • Bağırsak hastalıkları: Crohn, ülseratif kolit, irritabl bağırsak sendromu.

  • Antibiyotik kullanımı: Bağırsak florasının bozulmasına yol açabilir.

  • Tiroid hastalıkları: Özellikle hipertiroidizm ishale neden olabilir.

  • Stres ve kaygı: Sindirim sistemini etkileyerek ishal oluşturabilir.

Yaz aylarında görülen “yaz ishali” özellikle 0-5 yaş çocuklarda sık görülür. Kirli su, kontamine yiyecekler ve sıcak hava koşulları bu durumu tetikler.

İSHALE NEDEN OLAN BESİNLER

İshali tetikleyebilen yiyecek ve içecekler arasında şunlar bulunur:

  • Süt ve süt ürünleri (laktoz intoleransı olanlarda)

  • Baharatlı ve kızartılmış gıdalar

  • Kafeinli içecekler (kahve, kola)

  • Gazlı içecekler ve alkol

  • Karpuz, kavun gibi lifli meyveler

  • Soğan, sarımsak, yeşil yapraklı sebzeler

Bu tür gıdalar bağırsakları uyararak dışkılamayı hızlandırabilir.

İSHAL BELİRTİLERİ

İshalin belirtileri sıklıkla şu şekildedir:

Tehlikeli ishal belirtileri arasında yüksek ateş, kanlı dışkı, cilt kuruluğu, koyu idrar ve ciddi halsizlik yer alır. Bu durumlarda acil tıbbi müdahale gereklidir.

GEBELİKTE İSHAL

Hamilelik döneminde hormon değişiklikleri, diyet farklılıkları veya vitamin takviyeleri ishal yapabilir. Uzun süren veya şiddetli ishal, doktor tarafından değerlendirilmelidir.

İSHAL HASTALIK BELİRTİSİ OLABİLİR Mİ?

Evet. İshal, bazı enfeksiyonlar ve sindirim sistemi hastalıklarının belirtisi olabilir.
Dizanteri, irritabl bağırsak sendromu, ağır metal zehirlenmeleri, parazit enfeksiyonları ve viral gastroenteritler ishalin altında yatan nedenler arasında yer alabilir.

İSHAL TANISI NASIL KONUR?

Tanı için öncelikle hastanın şikâyetleri değerlendirilir. Ardından şu testler yapılabilir:

  • Dışkı testi (gaita kültürü): Bakteri veya parazit varlığı araştırılır.

  • Kan testleri: Enfeksiyon veya sıvı kaybı bulguları incelenir.

  • Endoskopi veya kolonoskopi: Kronik ishal durumlarında bağırsak iç yüzeyi değerlendirilir.

  • Gıda intolerans testleri: Laktoz veya gluten hassasiyeti araştırılır.

İSHALE NE İYİ GELİR?

Evde uygulanabilecek bazı doğal yöntemlerle ishal kontrol altına alınabilir:

  • Muz, pirinç, elma püresi ve tost: Bağırsaklardaki suyu emerek dışkıyı sıkılaştırır.

  • Haşlanmış patates, yoğurt, et suyu çorbaları: Vücuda enerji ve elektrolit sağlar.

  • Bol su tüketimi: Her ishal sonrası 1 bardak su içilmeli, günlük 8-10 bardak su önerilir.

  • Tuzlu kraker ve spor içecekleri: Vücuttaki tuz dengesini sağlar.

  • Baharatlı ve lifli gıdalardan kaçınmak: Bağırsakları tahriş etmemek için önemlidir.

İSHALE İYİ GELEN BESİNLER

  • Muz: Potasyum açısından zengin olup dışkıyı sıkılaştırır.

  • Pirinç lapası: Bağırsaklarda suyu emer.

  • Elma püresi: Pektin içeriğiyle sindirimi destekler.

  • Yoğurt: Probiyotik özelliğiyle bağırsak florasını dengeler.

  • Haşlanmış patates: Nişasta içeriğiyle su tutulumunu artırır.

  • Tavuk suyu çorbası: Kaybedilen sıvı ve tuz dengesini sağlar.

İSHAL NASIL TEDAVİ EDİLİR?

İshal tedavisi, nedenine ve şiddetine göre değişir.

HAFİF İSHALDE

Bol su içmek, elektrolit dengesini korumak ve dinlenmek yeterli olur.

ORTA DERECE İSHALDE

Sıvı kaybını önlemek için oral rehidratasyon sıvıları (ORS) kullanılabilir. Özellikle çocuklarda her dışkı sonrası 10 ml/kg sıvı verilmesi önerilir.

AĞIR VE KRONİK İSHALDE

Uzun süren veya tekrarlayan ishal durumlarında doktor kontrolünde antibiyotik, probiyotik veya parazit ilaçları kullanılabilir.
Gerekirse damardan sıvı desteği verilir.

İshal tedavisi sırasında beslenme düzenine dikkat edilmelidir. Bebekler anne sütüne devam etmelidir. Yetişkinlerde ise yoğurt, pirinç, haşlanmış sebze ve yağsız et önerilir.

Kaynak: HABER MERKEZİ