Antidepresanlar, depresyon, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, bağımlılık ve kronik ağrı gibi pek çok hastalığın tedavisinde kullanılan en yaygın reçeteli ilaç sınıfını oluşturur. İnsanlar üzerindeki etkisi 1970’li yıllarda keşfedilen bu ilaçlar, beyindeki nörotransmitter dengesini düzenleyerek ruh halini dengelemeyi hedefler.
Antidepresanların temel amacı, depresyonun neden olduğu stres, kaygı, umutsuzluk, mutsuzluk, tükenmişlik ve ileri vakalarda intihar düşüncesini ortadan kaldırmaktır. Ancak bu ilaçların mutlaka doktor kontrolünde kullanılması gerekir. Bilinçsiz ve kontrolsüz kullanım fayda yerine zarar getirebilir.
Yan etkiler arasında uyku sorunları, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları ve ağız kuruluğu sayılabilir. Ancak her kullanıcıda bu etkiler ortaya çıkmayabilir.
ANTİDEPRESAN TÜRLERİ NELERDİR?
Antidepresan ilaçlar, beyindeki nörotransmitterlere etkilerine göre gruplandırılır.
Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI)
Serotonin düzeyini artıran bu ilaçlar, duygu durumunu düzenler, kaygıyı azaltır. Essitalopram, paroksetin, fluoksetin gibi etken maddeler bu gruptadır. Özellikle depresyon, anksiyete ve obsesif kompulsif bozukluklarda kullanılır.
Serotonin - norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI)
Hem serotonin hem norepinefrin seviyesini yükselten bu ilaçlar, depresyon dışında fibromiyalji ve diyabete bağlı sinir hasarı tedavisinde de kullanılır. Venlafaksin ve duloksetin bu gruptadır.
Trisiklik antidepresanlar
En eski antidepresan grubudur. SSRI ve SNRI’lardan farklı olarak asetilkolin etkilerini de baskılar. Amitriptilin ve imipramin gibi ilaçlar bu gruptadır. Yan etkileri daha fazla olduğundan genellikle diğer ilaçlar yetersiz kaldığında tercih edilir.
Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI)
Serotonin, dopamin ve norepinefrinin yıkımını engelleyerek etkisini artırır. Genelde diğer tedavilere yanıt vermeyen depresyon ve anksiyete bozukluklarında kullanılır. İzokarboksazid ve fenelzin bu gruptadır.
Serotonin antagonist ve geri alım inhibitörleri (SARI)
Serotonin düzeyini artırırken uyku hali de yaratabilir. Panik atak ve anksiyete tedavisinde kullanılır. Trazodon ve nefazodon en bilinenleridir.
Diğer antidepresanlar
Mirtazapin, bupropion ve vilazodon gibi farklı etken maddelerden oluşur. Baş ağrısı, uyku güçlüğü, yorgunluk gibi şikayetlerin giderilmesinde etkilidir.
ANTİDEPRESAN NE İŞE YARAR?
Antidepresanlar, beyindeki nörotransmitter dengesini değiştirerek ruh halini dengelemeye yardımcı olur. Böylece depresyonun ve kaygı bozukluklarının yol açtığı mutsuzluk, huzursuzluk, tükenmişlik gibi durumları kalıcı olarak ortadan kaldırabilir.
Faydaları şunlardır:
-
Depresyonu hafifletir
-
Stres ve kaygıyı azaltır
-
Uyku düzenini iyileştirir
-
Ruh halini dengeler
-
Enerji seviyesini artırır
-
Takıntı ve aşırı düşünmeyi azaltır
ANTİDEPRESAN HANGİ HASTALIKLARDA KULLANILIR?
Antidepresanlar, sadece depresyon için değil; anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, bipolar bozukluk, panik atak, travma sonrası stres bozukluğu gibi rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılmaktadır.
ANTİDEPRESANLARIN YAN ETKİLERİ NELERDİR?
Antidepresanlar ilk kullanıldığında uyku sorunları, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları veya kaygı artışı görülebilir. Yaygın yan etkiler arasında:
-
Baş dönmesi
-
Ağız kuruluğu
-
Cinsel istekte değişiklik
-
Uyku problemleri
-
Baş ağrısı
Yan etkiler genellikle bilinçsiz kullanımda ya da yanlış dozda ortaya çıkar. Doğru ilaç, doğru hasta ve doğru dozda kullanıldığında faydaları ön plana çıkar.
ANTİDEPRESAN NE KADAR KULLANILMALIDIR?
Antidepresan tedavisi kişiye özel planlanır. İlaçların etkisi genellikle 2. haftadan itibaren hissedilir, 8. haftaya kadar artarak devam eder. Tedavi süresi hastalığın seyrine göre 6 ay ya da daha uzun olabilir. İlaç bırakma süreci mutlaka doz azaltılarak ve doktor kontrolünde yapılmalıdır.
ANTİDEPRESANLAR ORGANLARA ZARAR VERİR Mİ?
Halk arasında yaygın olan “böbrek veya karaciğere zarar verir” inanışı doğru değildir. Yapılan araştırmalarda antidepresanların kalıcı bir organ hasarına yol açtığına dair bulguya rastlanmamıştır.
ANTİDEPRESANLAR BAĞIMLILIK YAPAR MI?
Antidepresanların bağımlılık yapıcı özelliği bulunmamaktadır. Özellikle SSRI grubu ilaçlar bağımlılık oluşturmaz. Ancak ilaç aniden bırakıldığında çekilme belirtileri yaşanabilir.
ANTİDEPRESANLAR UYUŞTURUCU İLAÇLARLA AYNI MIDIR?
Toplumda yanlış bilinen bir diğer nokta antidepresanların uyuşturucu etkisi olduğudur. Antidepresanların içinde bağımlılık yapıcı ya da uyuşturucu madde bulunmaz.
ANTİDEPRESAN UYKU YAPAR MI?
Bazı antidepresanlar uykuya neden olabilirken, bazıları kişiyi daha zinde ve enerjik hale getirebilir. Doktor, hastanın yaşam tarzına göre uygun olanı tercih eder.
ANTİDEPRESAN ALKOLLE KULLANILABİLİR Mİ?
Antidepresanların alkolle birlikte alınması önerilmez. Alkol, ilaçların etkisini azaltabilir veya olumsuz etkilere yol açabilir.
ANTİDEPRESAN KİLO ALDIRIR MI?
Kilo alımı, neredeyse tüm antidepresanların olası yan etkilerinden biridir. Ancak her bireyde aynı şekilde ortaya çıkmaz.
ANTİDEPRESAN KULLANIMINDA YAŞ SINIRI VAR MI?
Bazı antidepresanlar, çocuk yaş grubunda da kullanılabilmektedir. Uygun ilaçlar 6 yaşından itibaren hekim kontrolünde verilebilir.