Bıngıldaklar, bebeğin beyin gelişimi ve kafatasının doğum kanalından geçişi için büyük bir esneklik ve alan sağlayan hayati anatomik yapılardır. Bu bölgeler, bebeğin kafatasına elle nazikçe dokunulduğunda hafif bir çukurlaşma veya yumuşaklık hissedilen alanlardır.
Bıngıldağın Görevleri Nelerdir?
Bıngıldakların bebek gelişimi ve sağlığında birden fazla kritik görevi vardır:
- Doğum Kanalından Geçişi Kolaylaştırma: Doğum sırasında, bebeğin kafatası kemikleri bıngıldaklar sayesinde hafifçe üst üste binerek veya şekil değiştirerek başın dar doğum kanalından daha rahat geçmesini sağlar. Bu esneklik, hem bebek hem de anne için doğum sürecini kolaylaştırır.
- Beyin Büyümesi ve Gelişimi: Doğumdan sonraki ilk aylarda ve yıllarda bebeğin beyni hızla büyür. Bıngıldaklar, bu hızlı beyin büyümesi için kafatasına genişleme alanı sunar. Kemikler henüz tam olarak kaynaşmadığı için beyin herhangi bir kısıtlama olmaksızın gelişimini sürdürebilir.
- Darbeleri Absorbe Etme: Bıngıldaklar, bebeğin başına gelebilecek hafif darbelere karşı bir miktar yastıklama ve şok emici görev görebilir. Ancak bu bölgelere dikkatli davranılması ve korunması yine de son derece önemlidir.
Latince Adı ve Kökeni
Bıngıldağın Latince adı Fontanelle'dir. Bu kelime, Latince "fons" (çeşme veya kaynak) kelimesinden türemiştir ve "küçük çeşme" anlamına gelir. Bu ismin verilmesinin nedeni, bıngıldak bölgesinde bazen belirgin bir nabız atışının hissedilmesi, bu atışın bir çeşmedeki suyun fışkırmasını andırmasıdır. Tıp literatüründe ve uluslararası alanda fontanel terimi yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bıngıldak Kapanması ve Süreci
Bıngıldaklar, doğumdan sonra belirli bir zaman içinde yavaş yavaş kemikleşerek kapanır. İki ana bıngıldak farklı zamanlarda kapanır:
- Arka Bıngıldak (Posterior Fontanel): Genellikle doğumdan sonraki ilk 2-3 ay içinde kapanır. Üçgen şeklinde olup ön bıngıldaktan daha küçüktür.
- Ön Bıngıldak (Anterior Fontanel): Elmas şeklinde olan bu büyük bıngıldak, genellikle 9 ila 18 ay arasında kapanır. Bazı bebeklerde bu süreç 7. ayda başlayıp 19. aya kadar sürebilir. Bu kapanma süreci, kafatası kemiklerinin yavaş yavaş birleşerek katı bir yapı oluşturmasıyla gerçekleşir. Bıngıldağın kapanma zamanı, bebeğin genel gelişiminin önemli bir göstergesidir.
Bıngıldak Çökmesi Ne Anlama Gelir?
Bıngıldağın normal seviyesinden daha belirgin bir şekilde içeri doğru çökük veya çukurlaşmış görünmesi, genellikle dehidrasyonun (sıvı kaybının) önemli bir belirtisidir. Bebeklerde şiddetli kusma, ishal, yeterli sıvı alımı olmaması veya yüksek ateş gibi durumlar sıvı kaybına yol açabilir ve bıngıldakta çökmeye neden olabilir. Bıngıldakta çökme fark edildiğinde, bebeğin derhal bir sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilmesi gerekir, zira dehidrasyon bebekler için ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve acil müdahale gerektirebilir.
Bıngıldak Atması (Nabız Hissi) Durumu
Bebeklerin bıngıldak bölgesine bakıldığında veya nazikçe dokunulduğunda ritmik bir atış, yani nabız hissi fark edilebilir. Bu durum, baş bölgesindeki büyük kan damarlarının (beyni besleyen atardamarların) atışlarının bıngıldak üzerindeki zar tabakasından hissedilmesiyle oluşur. Bıngıldak atması tamamen normal bir fizyolojik durumdur ve bebeğin sağlıklı bir kan dolaşımına sahip olduğunun bir göstergesidir. Genellikle endişe edilecek bir durum değildir, ancak çok şiddetli veya olağan dışı atımlar fark edilirse doktora danışmak faydalı olabilir.
Bıngıldak Noktaları Nerede Bulunur?
İnsan bebeklerinde genellikle iki ana bıngıldak noktası bulunur:
- Ön Bıngıldak (Anterior Fontanel): Bebek başının tepe noktasında, alnın hemen arkasında yer alır. Elmas veya dörtgen şeklindedir ve en büyük bıngıldaktır. Genellikle parmak ucuyla rahatlıkla hissedilebilir ve en geç kapanan bıngıldaktır.
- Arka Bıngıldak (Posterior Fontanel): Başın arka tarafında, enseye yakın bir konumda bulunur. Üçgen şeklindedir ve ön bıngıldaktan daha küçüktür. Genellikle doğumdan sonraki ilk aylarda kapanır ve bu nedenle çoğu zaman daha az belirgin hissedilir.
Bıngıldak Açıklığı ve Normal Değerleri
Bıngıldakların açıklığı her bebekte farklılık gösterebilir ancak belli aralıklar normal kabul edilir. Ön bıngıldak için ortalama açıklık doğumda genellikle 2-3 cm (bazı kaynaklara göre 1 ila 4 cm) arasında değişebilir. Arka bıngıldak ise doğumda genellikle kapalı veya 0.5-1 cm civarındadır. Bu açıklıkların boyutları, bebeğin gelişimine ve kafa yapısına göre değişkenlik gösterir. Doktorlar, bebeğin düzenli kontrollerinde bıngıldak açıklığının boyutunu ve kapanma sürecini takip ederek bebeğin nörolojik ve genel gelişimini değerlendirirler. Aşırı büyük veya beklenenden küçük açıklıklar, bazı sağlık sorunlarının potansiyel belirtisi olabilir.
Bıngıldak Kapanmaması Durumu ve Nedenleri
Bıngıldağın beklenen süreden daha uzun süre açık kalması, özellikle ön bıngıldağın 18-24. aydan sonra hala açık olması durumu geç kapanan bıngıldak olarak adlandırılır. Bu durum, altta yatan bazı sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir ve tıbbi değerlendirme gerektirir. Bıngıldağın geç kapanmasına neden olabilecek bazı durumlar şunlardır:
- Hidrosefali: Beyinde aşırı sıvı birikimi nedeniyle kafa içi basıncın artması ve kafatasının genişlemesiyle bıngıldağın kapanmasının gecikmesi.
- Raşitizm: D vitamini eksikliği nedeniyle kemiklerin düzgün gelişememesi ve yumuşak kalması.
- Hipotiroidi: Tiroid bezinin yeterince hormon üretememesi, genel büyüme ve gelişme geriliğine yol açar.
- Down Sendromu ve diğer genetik sendromlar.
- Erken doğan bebeklerde veya prematüre bebeklerde de bıngıldak kapanması süresi biraz daha farklılık gösterebilir.
Bu tür durumlar fark edildiğinde, doğru teşhis ve tedavi için mutlaka bir çocuk doktoruna başvurulmalıdır.