Türkçede hem fiziksel yükseklik eksikliği hem de ahlaki değersizlik anlamına gelen “alçak” kelimesi, hem dilbilimsel hem de hukuki yönüyle sıkça araştırılan bir sözcüktür. Günlük hayatta öfke ya da tartışma sırasında kullanılan bu kelime, Türk Ceza Kanunu (TCK) 125. madde uyarınca hakaret suçu kapsamına girebilir.
Haberin Burada'nın haberine göre, “alçak” kelimesinin kökeni Türkçe “al” (aşağı) kökünden gelirken, birine “alçak” demenin cezai yaptırımı 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası olabilir.
Alçak kelimesi ne demek, TDK’ya göre anlamı nedir, alçak kelimesi hangi anlamlarda kullanılır?
Alçak kelimesi, Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre birden fazla anlam taşır. Bunlar hem fiziksel, hem de ahlaki niteliklere dayanır.
1. Fiziksel anlamı:
Yerden yüksekliği az olan, kısa veya aşağıda bulunan.
Örnek: “Alçak bina”, “Alçak masa”, “Alçak sesle konuşmak”.
2. Ahlaki anlamı:
Ahlaken kötü, rezil, değersiz, namussuz, edepsiz kişi.
Örnek: “Ne alçak bir adam!”, “Alçakça davranış”.
3. Soyut anlamı:
Aşağıda veya zayıf konumda olma durumu.
Örnek: “Alçak gönüllü” (bu anlamda olumlu bir sıfat olarak da kullanılır).
Alçak kelimesinin kökeni nedir, hangi dilden gelir, tarihsel gelişimi nasıldır?
“Alçak” kelimesi, tamamen Türkçe kökenli bir kelimedir.
Kök: “al” (aşağı, alt)
Ek: “-çak” (nitelik ve küçültme eki)
Eski Türkçe’de de “alçak” benzeri formlar kullanılmıştır.
Göktürk Dönemi: “al” kökü, “alt” (aşağı) anlamında kullanılırdı.
Orta Türkçe Dönemi: “alçak” kelimesi hem yer hem de karakter tanımı olarak kullanılmaya başlandı.
Modern Türkçe: Fiziksel anlamının yanı sıra mecazi olarak ahlaki düşüklüğü tanımlar hale geldi.
Türk lehçelerinde de benzer şekilde yer alır:
Azerbaycan Türkçesi: alçaq
Kazakça: alçaq
Türkmen Türkçesi: alçak
Özbekçe: alçak
Birine alçak demek ne anlama gelir, hakaret midir, toplumda nasıl algılanır?
Bir kişiye “alçak” demek, onun ahlaki olarak değersiz, kötü niyetli veya onursuz olduğu yönünde bir ithamdır. Bu nedenle Türk kültüründe en ağır hakaretlerden biri olarak kabul edilir.
Toplumda birine bu kelimeyi söylemek, kişilik haklarına saldırı, onur kırıcı ve küçük düşürücü bir ifade olarak değerlendirilir.
Psikolojik etkiler:
Onur ve haysiyetin zedelenmesi
Sosyal itibarın sarsılması
Manevi zarar ve küçük düşme hissi
Bu yönüyle “alçak” kelimesi, yalnızca gündelik bir öfke ifadesi değil, aynı zamanda hukuki sonuç doğuran bir hakaret fiilidir.
Alçak demek suç mu, TCK 125’e göre cezası ne kadar?
Evet, birine alçak demek Türk Ceza Kanunu’na göre suçtur.
TCK Madde 125’e göre:
“Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.”
Yani “alçak” ifadesi, somut bir olaydan ziyade sövme niteliği taşıdığı için doğrudan hakaret suçu oluşturur.
Cezai yaptırımlar:
Hapis cezası: 3 ay – 2 yıl
Adli para cezası: 5.000 TL – 20.000 TL arası
Aleni (herkesin içinde) söylenirse: ceza %16 artar
Sosyal medyada yazılırsa: ceza %33 artar
Kamu görevlisine söylenirse: ceza %33 artar
Sosyal medyada alçak demek suç mu, dijital hakaret nasıl cezalandırılır?
Sosyal medya, kitle iletişim aracı olarak değerlendirildiği için, burada yapılan hakaretler daha ağır ceza ile sonuçlanır.
Yani Facebook, Twitter (X), Instagram veya WhatsApp gruplarında birine “alçak” demek, TCK 125/4 uyarınca ceza artırımı gerektirir.
Yargıtay Kararları:
2023 / 18. Ceza Dairesi: Twitter’da “alçak” yazmak → 5.000 TL para cezası
2024 / 12. Ceza Dairesi: “Alçak hain” ifadesi → 7.500 TL ceza, hapis paraya çevrildi
2025 / 4. Ceza Dairesi: WhatsApp grubunda “alçak” demek → aleni sayıldı, 6.000 TL ceza verildi
Hakaret davası nasıl açılır, şikayet süresi nedir, deliller neler olmalı?
Hakaret suçu, şikayete bağlı suçtur.
Şikayet hakkı, hakareti öğrenmeden itibaren 6 ay içinde kullanılmalıdır.
Şikayet süreci:
Cumhuriyet Savcılığı veya polis merkezine başvuru yapılır.
Deliller sunulur (ekran görüntüsü, ses kaydı, mesaj, tanık ifadesi).
Savcılık soruşturma açar ve gerekirse iddianame düzenler.
Mahkeme duruşma yapar ve karar verir.
Delil olarak geçerli materyaller:
Sosyal medya paylaşımları
WhatsApp mesajları
Görüntü veya ses kayıtları
Tanık beyanları
Hakaret cezası nasıl hafifler, haksız tahrik indirimi uygulanabilir mi?
Bazı durumlarda cezada indirim yapılabilir:
Karşı taraf önce hakaret ettiyse (haksız tahrik)
Sanık pişmanlık gösterip özür dilediyse
Taraflar uzlaşırsa
Bu durumda mahkeme cezayı ¼ ila ¾ oranında azaltabilir.
Ancak hakaret kamuya açık şekilde yapılmışsa, indirimin oranı düşer.
Alçak kelimesiyle ilgili emsal Yargıtay kararları
Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2022/5847:
Sanığın mağdura “alçak” demesi, kişilik haklarına saldırı sayılır. İfade özgürlüğü kapsamında değildir.
Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2024/1829:
“Alçak hain” ifadesi, kitle iletişim aracıyla işlendiği için ceza 1/3 artırılmalıdır.
Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2023/3241:
WhatsApp grubunda “alçak” ifadesi, çok kişiye açık olduğu için aleni hakaret sayılmıştır.
Hakarete uğrayan kişi ne yapmalı, hukuki haklar neler?
Hakarete uğrayan kişi:
Olayı belgelemeli (ekran görüntüsü, ses kaydı)
Avukata danışmalı
En geç 6 ay içinde şikayet dilekçesi vermelidir
Hakaretin kanıtlanması halinde:
Fail hakkında hapis veya para cezası uygulanabilir
Mağdur ayrıca manevi tazminat davası açabilir
Alçak kelimesiyle ilgili sonuç, ceza ve öneriler
“Alçak” kelimesi, Türkçede eski ve köklü bir sözcük olsa da, bir kişiye yöneltildiğinde ağır hakaret suçu sayılır.
TCK 125. maddeye göre:
3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası
5.000 – 20.000 TL arası para cezası
Sosyal medyada işlendiğinde ceza 1/3 oranında artırılır
Kısacası, “alçak” kelimesi dikkatli kullanılmalıdır.
Günlük konuşmalarda eleştiri ve öfke arasındaki farkı bilmek, hukuki sorunları önlemenin en güvenli yoludur.
