Diyaliz, böbrek yetmezliği yaşayan hastaların yaşamını sürdürebilmesi için uygulanan en önemli tedavi yöntemlerinden biridir. Böbrekler, vücudun atık maddeleri ve fazla sıvıyı süzerek dengeyi sağlayan hayati organlardır. Ancak böbrekler işlevini kaybettiğinde vücuttaki zararlı maddeler birikir ve bu durum ciddi sağlık sorunlarına yol açar. İşte bu noktada diyaliz devreye girer. Peki diyaliz nedir, nasıl yapılır, hangi türleri vardır ve hastalara ne gibi faydalar sağlar?
DİYALİZ NEDİR?
Diyaliz, böbreklerin görevini yapamadığı durumlarda kandaki atık maddeleri ve fazla sıvıyı temizlemek için uygulanan tıbbi bir yöntemdir. Yani bir nevi yapay böbrek görevi görür.
Normalde sağlıklı böbrekler, kandaki üre, kreatinin gibi atık maddeleri süzer, sıvı dengesini sağlar, kan basıncını düzenler. Böbrek yetmezliği ortaya çıktığında bu görevler aksar ve yaşamı tehdit eden sorunlar gelişir. Diyaliz tedavisi sayesinde böbreklerin yapamadığı bu işlevler dışarıdan sağlanır.
DİYALİZİN UYGULANMA AMACI
Diyaliz tedavisinin başlıca amaçları şunlardır:
-
Kandaki zararlı atık maddeleri temizlemek
-
Fazla suyun vücuttan uzaklaştırılmasını sağlamak
-
Elektrolit (sodyum, potasyum vb.) dengesini korumak
-
Kan basıncını düzenlemek
-
Hastanın yaşam kalitesini artırmak
Diyaliz, böbrek hastalığının kesin tedavisi değildir. Ancak böbrek nakli yapılana kadar veya nakil imkânı olmayan hastalarda yaşamı sürdürmek için hayati öneme sahiptir.
DİYALİZ TÜRLERİ
Diyaliz, uygulama yöntemine göre iki ana gruba ayrılır:
1. Hemodiyaliz
Hemodiyaliz, en yaygın kullanılan diyaliz yöntemidir. Hastanın kanı, “diyaliz makinesi” adı verilen özel cihazdan geçirilir. Bu makinede bulunan filtre (diyalizör) sayesinde kan temizlenir ve tekrar vücuda verilir.
-
Genellikle haftada 3 kez uygulanır.
-
Seanslar ortalama 4 saat sürer.
-
Hastalar diyaliz merkezine veya hastaneye gider.
-
Damar yoluna özel girişim yapılır (fistül, kateter veya greft).
2. Periton Diyalizi
Periton diyalizinde, karın boşluğunda bulunan zar (periton) doğal bir filtre olarak kullanılır. Hastanın karnına açılan özel kateter aracılığıyla diyaliz sıvısı verilir, belli süre sonra atıklarla birlikte dışarı alınır.
-
Hasta evinde kendi başına uygulayabilir.
-
Günlük olarak yapılır.
-
Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi (SAPD) ve Aletli Periton Diyalizi (APD) olmak üzere ikiye ayrılır.
DİYALİZ NASIL YAPILIR?
Diyaliz işlemi, hastanın genel sağlık durumuna ve seçilen yönteme göre değişiklik gösterir.
-
Hemodiyalizde: Hasta diyaliz makinesine bağlanır, kan damar yolundan alınarak makinedeki filtreden geçirilir, temizlenen kan tekrar vücuda gönderilir.
-
Periton diyalizinde: Karın boşluğuna verilen özel sıvı, atık maddeleri süzer. Belirli süre sonra bu sıvı dışarı alınır ve yeni sıvı verilir.
Her iki yöntemde de amaç kandaki atıkları uzaklaştırmak ve vücut dengesini korumaktır.
DİYALİZİN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI
Avantajları
-
Böbrek yetmezliği olan hastaların yaşamını sürdürmesini sağlar.
-
Vücuttaki atık ve toksinlerin birikmesini önler.
-
Sıvı dengesini ve elektrolit seviyelerini düzenler.
-
Hastanın genel yaşam kalitesini artırır.
Dezavantajları
-
Hemodiyaliz, hastayı belirli gün ve saatlerde merkeze bağımlı hale getirir.
-
Uzun vadede damar yolu problemleri oluşabilir.
-
Diyaliz yorgunluk, halsizlik gibi yan etkilere yol açabilir.
-
Periton diyalizinde enfeksiyon riski vardır.
DİYALİZ HANGİ DURUMLARDA GEREKLİDİR?
Diyaliz, genellikle böbrek fonksiyonlarının %85-90 oranında kaybolduğu son dönem böbrek yetmezliği hastalarında uygulanır.
Başlıca durumlar:
-
Kronik böbrek yetmezliği
-
Akut böbrek yetmezliği
-
Böbrek nakline kadar geçen süre
-
Böbrek nakli yapılamayan hastalar
DİYALİZ HASTALARI İÇİN YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ
Diyaliz gören hastaların yaşam tarzında bazı değişiklikler yapması gerekir:
-
Tuz ve sıvı tüketimini sınırlamak
-
Potasyum ve fosfor açısından dengeli beslenmek
-
Düzenli ilaçlarını kullanmak
-
Enfeksiyonlardan korunmaya dikkat etmek
-
Doktor kontrolüne düzenli gitmek