Osmanlı’nın Efsanevi Uçuşu: Hezârfen Ahmed Çelebi Gerçekten Galata Kulesi’nden Uçtu mu, Yoksa Bu Sadece Bir Mit mi?
Osmanlı tarihine baktığımızda birçok bilim insanı ve mucidin ismini görmek mümkün. Ancak içlerinden biri var ki, onun hikayesi sadece Osmanlı’da değil, tüm dünya havacılık tarihinde bir dönüm noktası olarak anlatılıyor. Hezârfen Ahmed Çelebi, adını tarihe, kendi yaptığı kanatlarla Galata Kulesi’nden Üsküdar’a uçtuğu iddiasıyla yazdırdı. Eğer bu uçuş gerçekten gerçekleştiyse, kıtalararası ilk insanlı uçuşun sahibi olarak dünya havacılık tarihine altın harflerle kazınmış olmalıydı. Ancak tarihçilerin ve bilim insanlarının bu konuda ciddi şüpheleri var. Bu iddia gerçekten doğru mu, yoksa Osmanlı’nın en büyük şehir efsanelerinden biriyle mi karşı karşıyayız? Gelin, Hezârfen Ahmed Çelebi’nin efsanevi uçuşunun ardındaki gerçeği birlikte inceleyelim.Hezârfen Ahmed Çelebi Kimdir? Gerçekten "Bin Fenli" Bir Dahiydi mi?
Osmanlı’nın bilimle ilgilenen en sıra dışı isimlerinden biri olan Hezârfen Ahmed Çelebi, 17. yüzyılda, 1609-1640 yılları arasında yaşadığı düşünülen bir mucit ve bilim insanıydı. Onu diğerlerinden ayıran en büyük özellik, çok yönlü bir bilgin olmasıydı. "Hezârfen" kelimesi Farsçadan gelir ve "bin fenli" yani "çok şey bilen" anlamına gelir. Osmanlı’da genellikle geniş bilgi birikimine sahip bilim insanlarına verilen bir unvan olarak kullanılırdı. Ahmed Çelebi’nin de astronomi, mekanik, fizik ve mühendislik gibi pek çok alanda çalışmalar yaptığı biliniyor. Ancak onu efsaneleştiren asıl olay, uçuş denemesi. Tarihe geçen iddiaya göre, 1632 yılında Galata Kulesi'nden kendini boşluğa bırakarak İstanbul Boğazı’nı havadan geçti ve Üsküdar’daki Doğancılar Meydanı’na indi. Bu, gerçekten gerçekleşti mi, yoksa sadece bir masal mıydı?Uçuş Efsanesi: Galata Kulesi’nden Üsküdar’a Kanat Açan Adam
Bu olayın kaynağı, ünlü Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi’nin "Seyahatnâme" adlı eserinde yer alıyor. Evliya Çelebi, Ahmed Çelebi’nin uçuşunu şu sözlerle anlatıyor: "Öncelikle Okmeydanı'nda, rüzgarın şiddetini kullanarak kartal kanatları ile sekiz-dokuz kere havada süzüldü ve uçuşa hazırlandı. Daha sonra Sultan 4. Murad, Sarayburnu’ndaki Sinan Paşa Köşkü’nden izlerken, Hezârfen Ahmed Çelebi, Galata Kulesi'nin zirvesinden kendini lodos rüzgarı ile havaya bıraktı ve Üsküdar’daki Doğancılar Meydanı’na indi." Evliya Çelebi’ye göre, uçuşu izleyen 4. Murad, bu büyük başarıdan önce Ahmed Çelebi’ye bir kese altın ödül verdi ancak daha sonra ondan korkarak Cezayir’e sürgüne gönderdi. Eğer Evliya Çelebi’nin bu anlatımı doğruysa, Hezârfen Ahmed Çelebi dünya tarihinde kıtalararası uçuşu gerçekleştiren ilk insan olarak anılmalıydı. Ancak tarihçiler ve bilim insanları, bu olayın gerçekliğine ciddi şekilde şüpheyle yaklaşıyor.Bilim Ne Diyor? Gerçekten Uçabilmiş Olabilir mi?
Hezârfen Ahmed Çelebi’nin uçuşu hakkında yapılan bilimsel analizler, bu uçuşun aerodinamik açıdan mümkün olup olmadığını sorguluyor.- Galata Kulesi’nin tepesi ile Üsküdar’daki Doğancılar Meydanı arasındaki yükseklik farkı yaklaşık 86 metre, iki nokta arasındaki mesafe ise 3.5 kilometre (3558 metre).
- Bu mesafeyi kat etmek için Hezârfen Ahmed Çelebi'nin süzülme açısı 1/41 oranında olmalıydı. Yani her 41 metrede yalnızca 1 metre alçalmalıydı.
- Günümüzün en hafif malzemelerle yapılmış modern delta kanatları bile bu orana ulaşmakta zorlanıyor.
Tarihçilerin Şüpheleri: Osmanlı Arşivlerinde Uçuşa Dair Hiçbir Kanıt Yok
Eğer Hezârfen Ahmed Çelebi gerçekten uçmuş olsaydı, Osmanlı’nın ayrıntılı kayıtları arasında bu olaya dair maliye belgeleri, padişah fermanları ya da resmi notlar bulunması gerekirdi. Ancak Osmanlı Devleti’nin arşivlerinde Ahmed Çelebi’ye ödül olarak bir kese altın verildiğine ya da onun Cezayir’e sürüldüğüne dair hiçbir kayıt yok. Ünlü Osmanlı tarihçileri Halil İnalcık, İlber Ortaylı, Yusuf Halaçoğlu ve Ekmeleddin İhsanoğlu, bu olayın yalnızca Evliya Çelebi’nin Seyahatnâmesi’nde yer alması nedeniyle büyük ihtimalle efsane olduğunu belirtiyorlar. Buna ek olarak, Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’de olayları abartma eğiliminde olduğu ve zaman zaman gerçek dışı anlatılar eklediği de biliniyor. Bu nedenle, tarihçiler Hezârfen Ahmed Çelebi’nin Galata Kulesi’nden Üsküdar’a kadar uçtuğu iddiasını daha çok bir efsane olarak değerlendiriyor.Peki, Hezârfen Ahmed Çelebi Gerçekten Uçmuş Olabilir mi?
Bütün bu tartışmalara rağmen, Hezârfen Ahmed Çelebi'nin gerçekten uçup uçmadığını kesin olarak bilmek mümkün değil.
Ancak, onun havacılığa duyduğu ilgi, uçma konusundaki deneyleri ve bilimsel çalışmalarının gerçek olduğu bir gerçek. Belki de Galata Kulesi’nden gerçekten havalanmış, kısa bir mesafe süzüldükten sonra düşmüş olabilir. Ya da belki de Osmanlı’nın bilim dünyasında havacılıkla ilgili ilk büyük hayali gerçekleştiren mucitlerinden biri olarak hatırlanması için bu efsane bilinçli olarak yaratılmıştır. Sonuç ne olursa olsun, Hezârfen Ahmed Çelebi Osmanlı’nın en ilginç bilim insanlarından biri olmaya devam edecek.
