Vücut sağlığının korunmasında hormonlar kritik bir rol üstleniyor. Metabolizmadan büyüme süreçlerine, ruh halinden üreme fonksiyonlarına kadar pek çok biyolojik mekanizmayı düzenleyen hormonların normalden az ya da çok salgılanması ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Bu nedenle hormon seviyelerinin düzenli olarak kontrol edilmesi hem tanı hem de hastalıkların erken teşhisi açısından büyük önem taşıyor.
HORMON NEDİR?
Hormonlar, endokrin sistemdeki çeşitli bezler tarafından üretilen ve kana salınarak hedef organlara iletilen kimyasal habercilerdir. Vücudun düzenleyici unsurlarından olan hormonlar; enerji dengesi, gelişim, stres tepkileri ve üreme gibi birçok temel süreci kontrol eder. Örneğin insülin kandaki glikoz seviyesini düzenlerken, tiroid hormonları metabolizmanın hızını belirler. Hormonların dengesizliği, hem fiziksel hem de psikolojik pek çok rahatsızlığın temelinde yer alabilir.
HORMON TESTİ NEDİR?
Hormon testi, kandaki ya da diğer biyolojik sıvılardaki hormon seviyelerini ölçmek için yapılan laboratuvar incelemeleridir. Bu testlerle endokrin sistemin işleyişi değerlendirilir ve hormonal dengesizliklerin neden olduğu şikayetler tespit edilir. Çoğunlukla kan örneği üzerinden yapılmakla birlikte bazı özel durumlarda idrar veya tükürük örnekleri de kullanılabilir. Çıkan sonuçlar; yaş, cinsiyet ve hastalık öyküsüne göre hekimler tarafından yorumlanır.
HORMON TESTİ NASIL YAPILIR?
Genellikle sabah aç karna gerçekleştirilen hormon testinde damardan alınan kan laboratuvara gönderilir. Bazı hormonların ölçümünde gün içindeki dalgalanmalar dikkate alındığı için örneğin belirli saatlerde alınması gerekir. Test öncesinde kullanılan ilaçların bırakılması veya özel hazırlık yapılması gerekebilir. Sonuçlar çoğunlukla 1 ila 3 iş günü içinde çıkar ve hekim tarafından değerlendirilir.
HORMON TESTİ TÜRLERİ NELERDİR?
Hormon testleri, ölçülen hormonun türüne göre farklı kategorilere ayrılır. En sık yapılan testler şunlardır:
-
Tiroid hormon testleri: TSH, T3 ve T4 düzeyleriyle tiroid bezinin çalışması ölçülür.
-
Üreme hormonları: Kadınlarda östrojen ve progesteron; erkeklerde testosteron seviyeleri değerlendirilir.
-
Adet döngüsü hormonları: LH, FSH ve prolaktin düzeyleri doğurganlık ve yumurtlama hakkında bilgi verir.
-
Stres hormonları: Kortizol ve adrenalin seviyeleri ölçülerek stresin vücuda etkileri incelenir.
-
Büyüme hormonları: Çocuklarda gelişim geriliği, yetişkinlerde metabolik sorunlar için kullanılır.
HORMON TESTİ NE ZAMAN YAPILIR?
Testin yapılacağı zaman, ölçülecek hormona göre değişkenlik gösterir. Örneğin bazı hormonlar sabah saatlerinde daha yüksek seviyede salgılandığı için bu saatlerde ölçülür. Kadınlarda adet döngüsüne bağlı olarak belirli günlerde yapılan testler, doğru sonuç alınmasını sağlar. Örneğin FSH ve LH ölçümleri genellikle adet döngüsünün 2. veya 3. gününde yapılır.
HORMON TESTİ NEDEN YAPILIR?
Hormon testleri hem teşhis hem de takip amaçlıdır. Adet düzensizliği, aşırı kilo alımı, saç dökülmesi, aşırı tüylenme, yorgunluk, uykusuzluk, infertilite, erken ya da geç ergenlik gibi belirtiler hormonal bozukluklara işaret edebilir. Diyabet, hipotiroidi, polikistik over sendromu (PCOS), menopoz ve andropoz gibi durumların izlenmesi için de hormon testleri uygulanır. Ayrıca kullanılan ilaçların etkinliğini ölçmek için düzenli aralıklarla bu testler yapılır.
KADINLARA YAPILAN HORMON TESTLERİ
Kadınlarda hormon testleri, doğurganlık, adet düzeni ve menopoz sürecini takip etmek için sıklıkla yapılır. FSH, LH, östrojen, progesteron ve prolaktin en çok ölçülen hormonlar arasındadır. Bu testlerle yumurtalık rezervi ve yumurtlama düzeni kontrol edilir. Ayrıca tiroid hormonları, PCOS taramaları ve menopoz dönemindeki değişimler de kadınlarda yapılan testlerle değerlendirilir.
ERKEKLERE YAPILAN HORMON TESTLERİ
Erkeklerde en sık yapılan hormon testi testosteron düzeyini ölçmek için uygulanır. Düşük testosteron, cinsel isteksizlik, infertilite ve kas kaybına neden olabilir. Ayrıca FSH ve LH hormonlarının ölçümü, sperm üretimini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesinde önemlidir. Tiroid hormonları ve kortizol düzeyleri de hormonal denge açısından incelenir. Testler çoğunlukla sabah saatlerinde yapılır ve çıkan sonuçlar doğrultusunda tedavi planı oluşturulur.
