Kalkan biçimli yapısı, rahatsız edici kokusu ve istilacı yayılımı ile dikkat çeken kahverengi kokarca, özellikle son yıllarda Türkiye’de tarım alanlarında ve evlerde hızla yayılan bir tehdit haline geldi. Haberin Burada'nın haberine göre, anavatanı Doğu Asya olan bu zararlı böcek, 2017 yılında Türkiye'de ilk kez tespit edildi ve özellikle Doğu Karadeniz fındık bölgelerinde yayılım gösterdi.
Peki, kahverengi kokarca nedir, Türkiye’ye nasıl geldi, bitkilere ve insanlara etkisi nedir, evlerde nasıl yok edilir ve tarımda hangi mücadele yolları uygulanır? İşte detaylar…
Kahverengi kokarca nedir, menşei neresi, nasıl yayılıyor?
Kahverengi kokarca ya da bilimsel adıyla Halyomorpha halys, Asya kökenli istilacı bir zararlıdır. Kalkanımsı gövdesi ve rahatsız edilince yaydığı kötü kokuyla tanınır. İlk kez Çin, Kore ve Japonya gibi ülkelerde tanımlanmış, 1990'lı yıllardan sonra ABD ve Avrupa’ya, ardından da Türkiye’ye yayılmıştır.
Türkiye'de ilk resmi kayıt 2017 yılında yapılmıştır. Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde fındık tarlalarında ciddi zarar rapor edilmiştir.
İstilası nasıl oluyor?
Yumurta ve erginleri, yük gemileri, araçlar ve tarımsal ürünlerle taşınarak ülkelere girer.
Sonbaharda ev ve binalara sığınarak kışlar, ilkbaharda yeniden doğaya yayılır.
Liman şehirlerinden iç bölgelere doğru hızlı bir yayılım gösterir.
Kahverengi kokarca nerelerde yaşar, hangi iklimi sever?
Bu zararlı böcek özellikle ılıman ve nemli iklimleri sever.
Meyve bahçeleri, sebze tarlaları, bağ ve bahçelerde beslenir.
Şehir içlerinde konutlara, binalara ve çatılara sığınarak çoğalabilir.
Ev ortamlarında toplu şekilde bulunabilir ve çoğunlukla sonbaharda iç mekanlara girme eğilimi gösterir.
Hangi ürünlere zarar verir, tarımsal etkisi nedir?
Polifag (çok bitkili) bir tür olan kahverengi kokarca, 170’ten fazla bitkide tespit edilmiştir.
En çok zarar verdiği ürünler:
Fındık, üzüm, elma, armut, mısır, kivi, domates, fasulye, biber
Tohum, meyve ve yaprakta emgi yaparak şekil bozukluğu, lekelenme ve verim kaybı oluşturur.
Türkiye’de özellikle fındık üreticileri, bu zararlı nedeniyle ciddi ekonomik kayıplar yaşamaktadır. 2020’lerden itibaren fındık kalitesi ve rekoltede düşüşler rapor edilmiştir.
Kahverengi kokarca insanlara zarar verir mi?
Isırmaz ve zehirlemez.
Ancak yüzlercesi evlere girdiğinde kötü koku yayar, alerjik hassasiyetlere ve psikolojik rahatsızlığa yol açabilir.
Kimi zaman uyku düzenini, yaşam kalitesini bozabilir.
Ezilmesi durumunda daha yoğun koku salgılar.
Sonbahar aylarında konutlara sığınması en yaygın görülen davranış şeklidir.
Türkiye’de kahverengi kokarca ile mücadele nasıl yapılıyor?
Tarım ve Orman Bakanlığı, 2017’den bu yana bölgesel sürvey (izleme), erken uyarı ve biyolojik mücadele programları yürütüyor.
2024’ten itibaren:
Samuray arıcığı (Trissolcus japonicus) adı verilen doğal bir parazitoid, bazı illerde doğaya salındı.
Bu canlı, kokarcanın yumurtalarını parazitleyerek çoğalmasını engelliyor.
Uluslararası araştırmalar, bu arıcığın doğal dengeyi bozmadığını ve hedef dışı canlılara zarar vermediğini gösteriyor.
Evlerde kahverengi kokarca nasıl yok edilir?
Fiziksel önlemler:
Pencere, kapı kenarlarını fitille kapatın.
Sineklik kullanın, menfez ve bacaları tel ızgara ile kapatın.
Toplama ve uzaklaştırma:
Elektrik süpürgesiyle toplayın, torbayı hemen kapatın.
Ezmeyin, koku yayar.
Sabunlu su kapları ve gece ışığıyla etkili tuzaklar oluşturulabilir.
Kimyasal yöntem:
Ev tipi ilaçlar geçici çözüm sunar.
Yoğun istilalarda profesyonel ilaçlama ve dış cephe uygulamaları gerekir.
Bahçe ve tarla için mücadele önerileri
Feromon tuzakları ve izleme bantları yerleştirin.
Zararlı eşiği aşılırsa toplu yakalama yapılmalı.
Yabancı otları temizleyin, barınak alanlarını azaltın.
Kimyasal mücadele, bakanlıkça onaylı ilaçlarla ve erken evrede yapılmalı.
Biyolojik mücadele, sadece Trissolcus gibi izinli parazitoidler ile yapılmalıdır.
