ABD'nin İran’ın nükleer tesislerine yönelik son hava saldırısı, Orta Asya'nın beş başkentinde büyük bir diplomatik refleksi tetikledi. Özbekistan, Kazakistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın dışişleri bakanlıkları, saldırıyı “bölgesel istikrarsızlık riskini artıran tehlikeli bir adım” olarak nitelendirirken, tüm taraflara "diplomasiye dönme"çağrısında bulundu .
ABD’nin “Midnight Hammer” operasyonu ve yankıları
ABD Hava Kuvvetleri’nin “Midnight Hammer” adlı operasyonu, İran’ın Fordow, Natanz ve Isfahan tesislerine gerçekleştirdi. Pentagon, saldırının hem sembolik hem pratik olarak “şah damarlarına vuran” bir darbe olduğunu, İran’ın yeraltı altyapısına yönelik ciddi hasar verdiğini açıkladı. İran ise saldırı öncesinde uranium stoklarının tahliye edildiğini savunarak, operasyonu “başarısız” ilan etti.
ABD Başkanı Trump, operasyonu “nükleer yayılmayı engellemeye yönelik kontrollü bir müdahale” olarak tanımlasa da, İran tarafı diplomasi döneminin “tamamen kapandığı” uyarısında bulundu .
Taşkent’ten taşan itidal: merkezi asya’nın sesi
Orta Asya ülkeleri, hem coğrafi hem jeopolitik olarak İran’a yakınlıkları nedeniyle alarm durumuna geçti. Kırgızistan ve Tacikistan’dan basın açıklamalarında, “her iki tarafla uzlaşmanın zorunlu olduğu” mesajı verilirken, Türkmenistan ve Kazakistan “ülkesel sınır güvenliğine olası etkiler” konusunda BM çerçevesinde bir diplomatik geri adım talebinde bulundu .
Sonbaharda Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesine ev sahipliği yapacak Taşkent, bu açıklamalarıyla bölgedeki denge politikasını net biçimde vurgulamış oldu.
Küresel yankılar ve istikrarın sıcak dengesi
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi acil toplanarak saldırıyı değerlendirdi; BM Genel Sekreteri António Guterres “diplomatik yolu zorlamanın bugün her şeyden daha kritik olduğu” vurgusunu yaptı .
Avrupa Birliği, İngiltere ve Avustralya gibi ülkeler, İran’ın nükleer silah hedeflerini kabul etmezken, bu saldırıların "tehlikeli bir tırmanma" yaşanabileceği uyarısında bulundu .
Çin ve Rusya, askeri çözümün bir “uluslararası hukuk ihlali” olduğunu belirterek sert tepki gösterdi .
Merkezî Asya'nın stratejik denge arayışı
Bu tepkiler, Orta Asya ülkelerinin stratejik olarak izlediği denge siyasetinin somut bir yansıması. Hem İran’dan hem de ABD‑NATO bloku ile Rusya‑Çin hattından uzaklaşmadan bir üçüncü yol izliyorlar. Zira hem enerji bağları var hem de bölgesel istikrar, devlet bekaları için hayati.
Ekonomi analistleri, bu ülkelerin “kriz anında barış çağrısı yapan”, “diplomatik mekanizmalarla çözüm üreten” bir imaj yakalamaya çalıştıklarını belirtiyor. Liderler sahne arkası diplomasiyle uluslararası sahada itibar kazanıyor.
Orta Asya bugün hem jeopolitik haritada hem medyanın radarında diplomasiyle ayakta kalan aktör olarak öne çıkıyor. ABD’nin bir süredir İran’ın kalbine yönelen bu saldırı hamlelerine karşı Taşkent ve diğer başkentler, silahlı çatışma değil, uzlaşmayı savunuyor. Ve bu tutum; bölgedeki daha büyük sarsıntılara karşı bir tür “barış tamponu” işlevi görebilir.
