Okyanusların, denizlerin ve göllerin görünmeyen kahramanları olan planktonlar, yaşamın en temel taşlarından biridir. Mikroskobik boyutlarda olan bu canlılar, ekosistemin devamlılığı için büyük bir rol oynar. Peki plankton nedir, ne işe yarar, zararlı mı yoksa faydalı mı? Bu yazımızda planktonun özelliklerini, çeşitlerini, ekosistemdeki önemini ve merak edilen tüm yönlerini detaylı şekilde ele alacağız.
PLANKTON NEDİR?
Plankton denizlerde ve tatlı sularda serbest halde yaşayan, çoğu mikroskobik boyutlarda olan canlılara verilen isimdir. Yunanca “gezinen” veya “sürüklenen” anlamına gelen “planktos” kelimesinden türemiştir. Planktonlar genellikle akıntılarla hareket eder ve kendi başlarına güçlü bir şekilde yüzemezler.
Planktonlar iki ana gruba ayrılır: fitoplankton (bitkisel plankton) ve zooplankton (hayvansal plankton). Fitoplanktonlar fotosentez yaparak oksijen üretir, zooplanktonlar ise bu fitoplanktonlarla beslenir.
PLANKTON NE İŞE YARAR?
Planktonlar doğanın görünmez kahramanlarıdır. Okyanuslarda üretilen oksijenin yaklaşık %50’si fitoplanktonlar sayesinde oluşur. Bu da planktonların dünya için bir “oksijen fabrikası” olduğunu gösterir.
Ayrıca planktonlar besin zincirinin en alt basamağında yer alır. Balıklar, karidesler, balinalar ve birçok deniz canlısı planktonla beslenir. Yani plankton olmadan ne balıklar ne de onları yiyen büyük deniz canlıları yaşayabilir.
PLANKTON ZARARLI MI?
Genel olarak plankton faydalıdır, ancak bazı durumlarda zararlı olabilir. Özellikle fitoplanktonların aşırı çoğaldığı dönemlerde “plankton patlaması” yaşanır. Bu durum suyun rengini değiştirebilir ve bazı plankton türleri toksin üreterek balık ölümlerine yol açabilir. Ayrıca bu toksinler insan sağlığına da dolaylı yoldan zarar verebilir.
PLANKTON ÖZELLİKLERİ
Mikroskobik boyuttadırlar.
Akıntılarla hareket ederler.
Fitoplanktonlar fotosentez yaparak oksijen üretir.
Zooplanktonlar genellikle diğer planktonlarla beslenir.
Okyanuslarda, göllerde ve nehirlerde yaşarlar.
Ekosistemin en önemli canlı grubudur.
PLANKTON BİR HAYVAN MI?
Plankton tek başına bir hayvan değildir. Plankton bir canlı grubunu ifade eder. Bunun içinde hem bitkisel canlılar (fitoplankton) hem de hayvansal canlılar (zooplankton) vardır. Yani plankton sadece hayvan ya da sadece bitki değil, farklı canlı türlerinin genel adıdır.
PLANKTON PATLAMASI NEDİR?
Plankton patlaması özellikle fitoplanktonların aşırı derecede çoğalmasıdır. Bu durum genellikle güneş ışığının bol olduğu, besin maddelerinin arttığı dönemlerde görülür. Plankton patlaması sırasında suyun rengi yeşil, kahverengi ya da kırmızıya dönebilir. Bu olaya halk arasında “kırmızı gelgit” de denir.
PLANKTON EN ÇOK NEREDE BULUNUR?
Planktonlar en çok okyanuslarda, denizlerde, göllerde ve akıntılı sularda bulunur. Özellikle güneş ışığının ulaşabildiği yüzey sularında yoğunlaşırlar. Çünkü fitoplanktonların fotosentez yapabilmesi için ışığa ihtiyaç vardır.
PLANKTON NEDEN ÇOĞALIR?
Planktonların çoğalmasının başlıca nedeni besin maddelerinin artması ve güneş ışığının güçlü olmasıdır. Örneğin yağmur suları ile denizlere karışan mineraller planktonların çoğalmasını tetikler. Ancak bu aşırı çoğalma zaman zaman ekosisteme zarar verebilir.
PLANKTON NASIL OLUŞUR?
Planktonlar üreme yoluyla çoğalır. Fitoplanktonlar bölünerek artarken, zooplanktonlar yumurta ile çoğalır. Doğada sürekli bir döngü içinde olduklarından, plankton varlığı hiç bitmez.
PLANKTON ETÇİL Mİ OTÇUL MU?
Plankton türüne göre değişir. Fitoplanktonlar otçuldur, çünkü fotosentez yaparak enerji elde ederler. Zooplanktonlar ise etçildir, çünkü diğer planktonları ve mikroskobik canlıları yiyerek beslenirler.
PLANKTON BİR ALG MİDİR?
Fitoplanktonların bir kısmı alglerden oluşur. Yani planktonların bir bölümü alg olabilir. Ancak plankton sadece alg değildir; çok farklı canlı türlerini kapsayan geniş bir gruptur.
BALİNALAR PLANKTON YER Mİ?
Evet özellikle mavi balinalar gibi bazı dev balina türleri planktonla beslenir. Balinalar ağızlarını açarak büyük miktarda suyu süzer ve içindeki zooplanktonları (örneğin kril) yutar.
HAYVANSAL PLANKTON NEDİR?
Hayvansal planktonlara zooplankton denir. Bunlar mikroskobik boyutta küçük hayvanlardır. Zooplanktonlar genellikle fitoplanktonlarla beslenir ve daha büyük balıkların besin kaynağını oluşturur.
PLANKTON İNSANA ZARAR VERİR Mİ?
Normal koşullarda plankton insana zarar vermez. Ancak bazı plankton türleri toksin üretebilir. Bu toksinler balıklara ve kabuklu deniz ürünlerine geçtiğinde insanlar için tehlike oluşturabilir. Bu yüzden kırmızı gelgit dönemlerinde deniz ürünlerinin tüketilmesi tavsiye edilmez.
PLANKTON BİTKİ Mİ?
Plankton sadece bitki değildir. Bitkisel planktonlar yani fitoplanktonlar vardır, ancak bunun yanında hayvansal planktonlar da bulunur.
PLANKTON ÜRETİCİ MİDİR?
Fitoplanktonlar üretici canlılardır, çünkü fotosentez yaparak kendi besinlerini üretirler. Zooplanktonlar ise tüketici canlılardır. Yani plankton hem üretici hem de tüketici olabilir.
BİTKİSEL PLANKTON NEDİR?
Bitkisel planktonlara fitoplankton denir. Bunlar güneş ışığını kullanarak fotosentez yapar ve oksijen üretir. Dünya üzerindeki oksijenin büyük kısmı bu planktonlardan gelir.
ZOOPLANKTON VE FİTOPLANKTON NEDİR?
Zooplankton: Hayvansal planktonlardır. Fitoplanktonlarla ve diğer mikroskobik canlılarla beslenir.
Fitoplankton: Bitkisel planktonlardır. Fotosentez yaparak hem kendi besinlerini üretir hem de oksijen sağlar.
Plankton küçücük boyutuna rağmen dünyanın en önemli canlı gruplarından biridir. Hem doğa hem de insan yaşamı için vazgeçilmezdir. Oksijen üretiminden besin zincirine, balinaların beslenmesinden ekosistemin dengelenmesine kadar pek çok kritik görevi vardır. Plankton olmadan ne denizlerdeki ne de karadaki yaşam bugünkü gibi var olabilirdi.
