Sosyopat, toplum kurallarını dikkate almayan, başkalarının duygu ve düşüncelerini anlamakta zorluk çeken ve antisosyal kişilik bozuklukları grubunda değerlendirilen kişilere verilen isimdir. Sosyopatlık, kişinin çevresiyle sağlıklı ilişkiler kurmasını zorlaştıran bir durumdur. Belirtileri, nedenleri, tanısı ve tedavisi farklı boyutlarda ele alınmaktadır.
SOSYOPATİNİN BELİRTİLERİ
Sosyopatlığın kesin bir belirti listesi bulunmamakla birlikte ortak özellikler arasında başkalarının göz ardı edilmesi yer alır. Sıklıkla gözlemlenen belirtiler arasında kuralları çiğneme, empati eksikliği, dürtüsellik, tehdit yoluyla kontrol etme, alkol ve madde kötüye kullanımı, manipülatif davranışlar, yüzeysel ilişkiler, şiddet eğilimi ve yalan söyleme görülür. Ayrıca kişi cezadan ders almamakta ve zekâsını ya da çekiciliğini başkalarını yönlendirmek için kullanabilmektedir.
SOSYOPATİ NEDEN OLUR
Sosyopatlık genetik faktörlerden çok çevresel etkenlerle ilişkilendirilmektedir. Çocuklukta yeterli ilgi görmeme, istismar ve şiddete maruz kalma, ebeveyn tutumları bu duruma zemin hazırlayabilir. Ayrıca kafa travması ya da demans gibi sağlık sorunları da sosyopati gelişimine yol açabilmektedir.
KİMLER SOSYOPAT RİSKİ TAŞIR
Sosyopat olma ihtimalini artıran bazı risk faktörleri bulunmaktadır. Çocuklukta davranış bozukluğu tanısı almak, ailede kişilik bozukluğu öyküsü bulunması, ihmal ya da istismar yaşamak ve şiddet içeren bir ev ortamında büyümek bu riskler arasında yer alır. Erkeklerde kadınlara kıyasla daha yüksek oranda görüldüğü de bilinmektedir.
SOSYOPATİ TANISI NASIL KONULUR
Sosyopati tanısı psikiyatrist ya da psikolog tarafından konulmaktadır. Bir kişide belirtilerden en az üçünün gözlemlenmesi halinde uzmanlar psikolojik değerlendirme yapar. Bu süreçte kişinin ruhsal ve tıbbi geçmişi dikkate alınır.
SOSYOPATİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR
Sosyopat kişiler genellikle sorunun farkında olmadıkları için tedaviye başvurmazlar. Çevresindekilerin desteğiyle profesyonel yardım alınabilir. Tedavi yöntemleri arasında psikoterapi ve ilaç kullanımı yer alır. Psikoterapi, öfke kontrolü ve zararlı davranışların önlenmesi üzerine odaklanır. İlaç tedavisinde ise saldırganlığı azaltmaya yönelik ilaçlar tercih edilebilir.
SOSYOPAT BİRİSİYLE NASIL BAŞA ÇIKILIR
Sosyopat kişilerle ilişkilerde duyguların tam olarak anlaşılamayacağı kabul edilmelidir. Net sınırlar koymak, davranışların etkisini açıklamak ve profesyonel destek almaya teşvik etmek ilişkilerin sürdürülebilirliğini kolaylaştırabilir. Kişi zarar vermeye devam ediyorsa ilişkiyi sonlandırmak güvenli bir seçenek olabilir.
SOSYOPAT İLE PSİKOPAT ARASINDAKİ FARK
Sosyopat ve psikopat kavramları çoğu zaman karıştırılır. Psikopatlarda vicdan duygusu oldukça azdır, sosyopatlarda ise kısmen bulunabilir. Sosyopatlar öfkeye eğilimli, dürtüsel ve düzensiz ilişkiler kurarken; psikopatlar soğuk kalpli, sahte ilişkilere yönelen ve empati kurmayan bireyler olarak tanımlanır.