İspanya Ulusal Araştırma Konseyi’ne (CSIC) bağlı Doğal Ürünler ve Agrobiyoloji Enstitüsü’nden (IPNA) Dr. Pablo González liderliğindeki ekip, Taftan Yanardağı’nda yeni bir jeolojik hareketlilik tespit etti. González, elde edilen verilerin volkanın artık tamamen sönmüş olmadığını, yüzey altında basınç artışı yaşandığını gösterdiğini belirtti.
TAFTAN “SÖNMÜŞ DEĞİL, UYUYAN” VOLKAN
Araştırma ekibi, Taftan Yanardağı’nın durumunu yeniden değerlendirdi. Dr. González, “Taftan uzun süre sönmüş kabul edildi, ancak verilerimiz bu tanımın geçerli olmadığını gösteriyor” dedi. Yakın zamanda bir patlama beklenmediğini belirten González, artan gaz basıncının bir noktada yüzeye çıkmak zorunda kalacağını vurguladı.
“Bu basınç gelecekte ya sessiz bir şekilde ya da şiddetli bir patlamayla dışa çıkacak” ifadelerini kullanan bilim insanı, araştırmanın olası risklere karşı yetkililer için uyarı niteliği taşıdığını söyledi.
UYDU VERİLERİYLE TESPİT EDİLDİ
İran-Pakistan sınırına yakın, 3 bin 940 metre yüksekliğindeki Taftan Yanardağı; Arap levhasının Avrasya levhası altına daldığı bölgede yer alıyor. Sülfür kokulu gazlar yayan fumarollere sahip olan volkan, insanlık tarihi boyunca hiçbir patlama kaydına sahip değil.
Araştırma ekibi, Avrupa Uzay Ajansı’nın Sentinel-1 uydusundan elde edilen verilerle Taftan’daki değişimi ortaya koydu. 2020’de yapılan incelemelerde hiçbir hareketlilik gözlemlenmezken, 2023 yılında sosyal medyada gaz sızıntısı görüntüleri dikkat çekti. Gaz kokusunun 50 kilometre uzaklıktan dahi hissedildiği bildirildi.
YÜZEYDE ŞİŞME TESPİT EDİLDİ
Çalışmada yer alan doktora öğrencisi Mohammadhossein Mohammadnia, uydu verilerini analiz ederken volkanın zirvesine yakın bölgenin hafifçe yükseldiğini belirledi. Bu hareketin, yüzeyin 490 ila 630 metre altındaki bir kaynaktan geldiği hesaplandı.
Bilim insanları, bu şişmenin yakın çevredeki depremler ya da yağışlarla açıklanamayacağını ifade etti. Volkanın 3,5 kilometre derinlikteki ana magma haznesinin bu olayla bağlantılı olmadığı da ortaya kondu.
İKİ OLASI SENARYO
Ekip, Taftan’daki yüzey şişmesini açıklamak için iki olasılık üzerinde duruyor:
-
Hidrotermal sistemde gaz basıncının artması,
-
Az miktarda magmanın yukarı doğru hareket ederek kaya çatlaklarındaki gaz basıncını artırması.
Her iki durumda da yüzeyde yavaş ama ölçülebilir bir şişme tespit edildi.
“PANİK DEĞİL, UYARI AMAÇLI”
Livescience’a konuşan Dr. González, çalışmanın kamuoyunda panik yaratmak amacı taşımadığını belirtti:
“Bu araştırma, İran’daki yerel yetkililere volkanın düzenli olarak izlenmesi için kaynak ayırmaları gerektiğini hatırlatıyor.”
Bilim insanları, Taftan’daki hareketliliğin bölgesel bir risk oluşturabileceğini ancak şu anda patlama tehlikesi bulunmadığını vurguladı. Araştırma, bölgedeki volkanik sistemlerin yeniden sınıflandırılması açısından önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.