Boynun ön kısmında yer alan tiroid bezi, salgıladığı hormonlarla vücudun enerji kullanımını, ısı düzenini ve metabolizmasını kontrol ediyor. Kanda en sık bakılan testlerden biri olan TSH ise tiroidin çalışmasını hipofiz üzerinden yöneten ana parametre. Aşağıda, en çok merak edilen başlıklara kısa ve net yanıtlar yer alıyor.
TİROİD NEDİR?
Tiroid, nefes borusunun önünde, kelebek şeklinde bir endokrin bezdir. Esas görevi, T4 (tiroksin) ve T3 (triiodotironin) adlı hormonları üretmek ve kana salmaktır. Bez içinde ayrıca kalsiyum dengesine katkı veren kalsitonin de C-hücrelerinden salgılanır. Ancak kalsitonin “tiroid hormonları” sınıfına dahil edilmez.
TİROİD HORMONU NEDİR?
Günlük dilde “tiroid hormonu” denildiğinde T4 ve T3 kastedilir. T4 büyük oranda tiroid bezinde üretilir; dokularda T3’e dönüştürülerek biyolojik etkisini gösterir. T3 daha etkili formdur.
TİROİD HORMONU NE İŞE YARAR?
T3 ve T4; metabolizma hızı, vücut ısısı, kalp hızı, bağırsak hareketleri, cilt-saç tırnak sağlığı ve sinir sistemi işleyişi dahil birçok süreci düzenler. Bu nedenle hormon düzeylerindeki sapmalar çok farklı klinik bulgularla kendini gösterebilir.
TİROİD OLMAZSA NE OLUR?
Tiroid bezi alınmış (total tiroidektomi) ya da hiç hormon üretmeyen kişilerde, yaşam boyu levotiroksin ile “yerine koyma tedavisi” gerekir. Aksi halde kalıcı hormon eksikliği gelişir ve ağır, uzun süreli hipotiroidi “miksödem koma” gibi acil durumlara yol açabilir.
TİROİD HORMONUNUN KANDA ADI NE?
Laboratuvar sonuçlarında tiroidle ilgili en sık görülen testler TSH, serbest T4 (fT4) ve serbest T3’tür (fT3). “Tiroid hormonu” olarak T4/T3 ölçülür; TSH ise hipofizden salgılanır ve tiroidin çalışma hızını ayarlayan geri bildirim mekanizmasını yansıtır.
TSH KAÇ OLURSA TEHLİKELİ?
TSH için “tek bir tehlike eşiği” yoktur; referans aralıkları laboratuvara ve özel durumlara (gebelik vb.) göre değişebilir. Kılavuzlar, TSH ≥10 mIU/L olan subklinik hipotiroidi hastalarında tedaviyi genellikle önermektedir. Daha düşük TSH düzeylerinde; belirti, anti-TPO pozitifliği, kardiyovasküler risk gibi etkenlere göre karar verilir. Çok düşük TSH (örn. <0,1 mIU/L) ve yüksek fT4/fT3 ise hipertiroidiyi düşündürür ve ayrı değerlendirilir.
TİROİD DÜŞÜKLÜĞÜ BELİRTİLERİ NEDİR?
Hipotiroidide yorgunluk, üşüme, kilo alma eğilimi, kabızlık, kuru cilt ve saç dökülmesi, kalp hızında yavaşlama, kas güçsüzlüğü ve zihinsel yavaşlama görülebilir. Tedavi edilmezse kolesterol yüksekliği ve kalp sorunları gibi ek riskler gelişebilir. Bulgular kişiden kişiye ve şiddetine göre değişir.
TİROİD İÇİN HANGİ BÖLÜMDEN RANDEVU ALINIR?
Tiroid hastalıklarının tanı ve tedavisinde temel başvuru birimi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları’dır. Bu branşa erişimin sınırlı olduğu yerlerde ilk değerlendirme Dahiliye (İç Hastalıkları) tarafından yapılabilir; cerrahi gerektiren nodül/guatr durumlarında Genel Cerrahi devreye girer. Karmaşık olgularda endokrinolojiye yönlendirme önerilir.