Ancak bazen kendileri enfeksiyonun hedefi haline gelirler. Bu durum genellikle bademciklerde şişme, kızarıklık, ağrı ve yutkunma güçlüğü ile kendini gösterir. Bademcik iltihabının en yaygın nedenleri viral enfeksiyonlar (adenovirüs, grip virüsü, Epstein-Barr virüsü gibi) ve bakteriyel enfeksiyonlardır (özellikle A Grubu Beta Hemolitik Streptokok - Streptococcus pyogenes).
Bademcik ve Yutak İltihabı (Tonsillofarenjit)
Bademcik ve yutak iltihabı, bademciklerin yanı sıra boğazın arka kısmında yer alan yutağın (farenks) da iltihaplanması durumudur. Tıbbi literatürde bu duruma tonsillofarenjit denir. Bademcikler ve yutak birbirine çok yakın organlar olduğu için, birinde başlayan enfeksiyon diğerine kolayca yayılabilir. Yutak iltihabı (farenjit) genellikle bademcik iltihabı ile birlikte görülür ve semptomları benzerdir: şiddetli boğaz ağrısı, yutkunma güçlüğü, ateş, öksürük ve burun akıntısı. Her iki durumun da temel nedeni genellikle virüsler veya bakterilerdir.
Kronik Bademcik İltihabı
Kronik bademcik iltihabı, bademciklerin uzun süreli veya sık tekrarlayan iltihaplanması durumudur. Genellikle akut bademcik iltihaplarının tam olarak iyileşmemesi veya yetersiz tedavi edilmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu durum, bademciklerde kalıcı hasara ve enfeksiyonun sürekli var olmasına yol açabilir. Semptomlar akut enfeksiyondaki kadar şiddetli olmasa da, sürekli bir boğaz ağrısı, hafif ateş, kötü ağız kokusu (halitozis), bademciklerde bademcik taşı (tonsillolit) oluşumu ve boyundaki lenf bezlerinde hassasiyet görülebilir. Kronikleşen enfeksiyonlar, kalp romatizması veya böbrek iltihabı gibi ciddi komplikasyonlara yol açabileceği için önemlidir.
Akut Bademcik İltihabı
Akut bademcik iltihabı, bademciklerin aniden ve şiddetli bir şekilde iltihaplanmasıdır. Genellikle viral veya bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle oluşur. En sık rastlanan bakteriyel neden A Grubu Beta Hemolitik Streptokok (GAS) bakterisidir. Semptomlar genellikle hızlı başlangıçlıdır ve yüksek ateş (39-40°C), titreme, şiddetli boğaz ağrısı, yutkunma güçlüğü, baş ağrısı, vücut ağrıları, halsizlik ve bazen karın ağrısı ile kusmayı içerebilir. Bademcikler şişkin, kırmızı ve üzerinde beyaz veya sarı plaklar (irin) görülebilir. Akut bademcik iltihabı genellikle 7-10 gün içinde uygun tedavi ile düzelir.
Bademcik İltihabı Tedavisi
Bademcik iltihabı tedavisi, enfeksiyonun nedenine göre değişiklik gösterir. Eğer neden viral enfeksiyon ise, tedavi genellikle semptomatik olup, ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar, bol sıvı alımı ve yatak istirahati önerilir. Bakteriyel enfeksiyonlarda ise, hekim tarafından reçete edilen antibiyotik tedavisi uygulanır. Özellikle Streptokok enfeksiyonlarında antibiyotiklerin tüm kür boyunca düzenli kullanılması, romatizmal ateş gibi ciddi komplikasyonları önlemek için hayati önem taşır. Sık tekrarlayan kronik bademcik iltihabı, bademcik absesi veya hava yolu tıkanıklığı gibi durumlar varsa, cerrahi olarak bademciklerin alınması (tonsillektomi) gerekebilir.
Bademcik İltihabı Tanısı
Bademcik iltihabı tanısı, genellikle bir kulak burun boğaz uzmanı veya genel hekim tarafından yapılan fizik muayene ile konulur. Hekim, hastanın boğazını inceleyerek bademciklerin boyutunu, kızarıklığını, şişliğini ve üzerindeki beyaz veya sarı plakları değerlendirir. Enfeksiyonun bakteriyel mi yoksa viral mi olduğunu anlamak için ek testler yapılabilir. Bunlar arasında boğazdan sürüntü alınarak yapılan boğaz kültürü veya hızlı Strep testi bulunur. Hızlı Strep testi, bakteriyel enfeksiyonu birkaç dakika içinde belirleyebilirken, boğaz kültürü daha kesin sonuçlar için laboratuvarda birkaç gün sürebilir. Nadiren kan testleri de istenebilir.
Bademcikler Nasıl İner (Şişliğin Azalması)
Bademciklerin "inmesi" terimi, enfeksiyon ve iltihaplanma sonucunda oluşan şişliğin azalmasını ifade eder. Bu süreç, uygulanan tedaviye ve vücudun bağışıklık tepkisine bağlıdır. Viral enfeksiyonlarda şişlik genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden azalırken, bakteriyel enfeksiyonlarda antibiyotik tedavisinin başlamasından sonra 24-48 saat içinde belirgin bir iyileşme gözlenir. Şişliğin tamamen inmesi ve bademciklerin normal boyutuna dönmesi genellikle 1-2 hafta sürebilir. Bu süreçte bol sıvı tüketimi, dinlenme ve doktorun önerdiği ilaçları düzenli kullanmak iyileşmeyi hızlandırır.
Bademcik Hastalıkları ve Genel Bilgiler
Bademcik hastalıkları sadece iltihaplanma ile sınırlı değildir. En yaygın bademcik hastalığı tonsillit olsa da, bademciklerle ilgili farklı sorunlar da ortaya çıkabilir. Bunlar arasında, bademciklerin kıvrımlarında biriken yiyecek artıkları, ölü hücreler ve bakterilerden oluşan kalsifiye yapılar olan bademcik taşları (tonsillolitler) bulunur. Bademcik taşları kötü ağız kokusuna ve boğazda takılma hissine neden olabilir. Ayrıca, bademcik iltihabının ilerlemesiyle oluşan ve acil müdahale gerektiren peritonsiller apse (bademcik çevresinde irin birikimi) ve mononükleoz gibi viral enfeksiyonların neden olduğu şiddetli bademcik iltihabı da bademcik hastalıkları kategorisine girer.
Bademcikte Beyaz Leke Neden Olur
Bademcikte beyaz leke veya plaklar çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir ve genellikle bir enfeksiyon belirtisidir. En yaygın nedenler şunlardır:
- Bakteriyel Enfeksiyonlar: Özellikle Streptokok bakterisinin neden olduğu bademcik iltihabında, bademcikler üzerinde irin veya eksüda adı verilen beyaz-sarımsı plaklar görülebilir.
- Viral Enfeksiyonlar: Mononükleoz gibi bazı viral enfeksiyonlar da bademciklerde beyaz lekelere yol açabilir.
- Bademcik Taşları (Tonsillolitler): Bademciklerin yüzeyindeki küçük oyuklarda biriken yiyecek artıkları, bakteriler ve mukus zamanla sertleşerek beyaz veya sarımsı taşlar oluşturabilir.
- Mantar Enfeksiyonları: Nadir durumlarda, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde candida albicans gibi mantarlar bademciklerde beyaz lekeler oluşturabilir.
Beyaz lekenin nedeninin doğru bir şekilde belirlenmesi için mutlaka bir hekime başvurulmalıdır.
Bademcik İltihabı Nefes Darlığı Yapar mı
Evet, bademcik iltihabı nefes darlığı yapabilir, ancak bu genellikle daha şiddetli veya komplikasyonlu durumlarda ortaya çıkan ciddi bir belirtidir. Bademciklerin aşırı şişmesi, özellikle çocuklarda veya zaten dar bir soluk yoluna sahip kişilerde, hava yolunu daraltarak nefes alma güçlüğüne yol açabilir. Şiddetli yutkunma güçlüğü de tükürüğü yutamama ve nefes borusuna kaçırma riskini artırarak nefes darlığı hissi yaratabilir. Kronik bademcik iltihabına bağlı olarak gelişen uyku apnesi de uyku sırasında nefes duraklamalarına neden olabilir. Eğer bademcik iltihabına bağlı olarak ciddi nefes darlığı, hırıltılı solunum veya yutkunma imkansızlığı yaşanıyorsa, bu acil bir durumdur ve hemen tıbbi yardım alınmalıdır.