Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) telefonla gerçekleştirdiği anketlere katılmayan vatandaşlar 15 bin 134 TL’ye varan idari para cezasıyla karşı karşıya kalıyor. 2005 yılında yürürlüğe giren Türkiye İstatistik Kanunu’na dayanarak uygulanan yaptırım, halk arasında büyük tartışma yaratırken, vatandaşlar aramalara yanıt vermekte tereddüt yaşıyor. TÜİK ise ülkenin güncel ekonomik ve sosyal verilerini sağlıklı şekilde toplamak için katılımın zorunlu olduğunu vurguluyor.
TELEFONUNU AÇMAYANLARA PARA CEZASI
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ülke genelinde sosyal ve ekonomik verileri toplamak için telefonla anket uygulaması yapıyor. Anketlere katılmayan ya da telefonlarını açmayan vatandaşlar, tam 15 bin 134 TL’lik idari para cezası riskiyle karşı karşıya kalıyor. 2005 yılında yürürlüğe giren Türkiye İstatistik Kanunu çerçevesinde uygulanan yaptırım, halk arasında büyük tartışmalara neden oluyor.
TÜİK vatandaşları “ALO 124” hattından arayarak iş gücü, eğitim, turizm gibi çeşitli alanlarda sorular yöneltiyor. Anket çağrısına yanıt verilmeyen durumlarda ise kanun gereği cezai işlem başlatılıyor. Bu zorunluluk birçok kişi tarafından “fazla sert” olarak yorumlanırken, bazıları ise cezanın haklı olduğunu savunuyor.
NASIL UYGULANIYOR?
TÜİK öncelikle vatandaşlara kısa mesaj (SMS) göndererek kendilerini arayacağını bildiriyor. Bu sayede kişi gelecek telefon aramasına hazırlıklı oluyor. Fakat yine de anket sorularına yanıt vermeyenler doğrudan ceza tehdidiyle karşı karşıya kalıyor. Bu da özellikle dolandırıcılık ve veri güvenliği endişesi taşıyan kişilerde ankete katılma isteksizliğine yol açıyor.
Bahsi geçen para cezası, 2005 yılında yürürlüğe giren Türkiye İstatistik Kanunu’nun 54. maddesine dayanıyor. Kanun anketlere katılımı zorunlu tutarken, katılmayanlara idari para cezası kesilmesini hükme bağlıyor. Cezanın tutarı ise her yıl yeniden belirlenerek güncelleniyor. Bu durum katılım zorunluluğunu yasal zemine oturtuyor fakat uygulama vatandaşların tepkisini çekiyor.
ÜNLÜ İSME DE CEZA KESİLMİŞTİ
2013 yılında Hanehalkı Bütçe Anketi için örnek hane seçilen Defne Samyeli iş yoğunluğunu gerekçe göstererek ankete katılamadı. Bunun üzerine Samyeli’ye yaklaşık 923 TL ceza kesildi. Samyeli özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiği gerekçesiyle konuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı, mahkeme cezanın yasal olduğuna karar vererek başvuruyu reddetti.
Zorunlu anket uygulaması ve yüksek para cezası, vatandaşlar arasında yoğun tartışmalara neden oluyor. Birçok kişi cezayı aşırı bulurken, bazıları devletin veri toplama hakkına saygı duyulması gerektiğini savunuyor. Özellikle şikayet platformlarında benzer cezalarla ilgili çok sayıda şikayet ve itiraz dile getiriliyor.
TÜİK ANKETLERİ NEDEN ÖNEMLİ?
TÜİK’in telefonla gerçekleştirdiği anketler Türkiye’nin ekonomik ve sosyal yapısına ilişkin güncel verilerin toplanmasında kritik rol oynuyor. İş gücü durumu, turizm, eğitim ve hanehalkı harcamaları gibi alanlardaki bilgiler, devlet politikalarının şekillenmesinde temel kaynak oluşturuyor. Dolayısıyla veri toplamada yüksek katılım oranları hedefleniyor.