Kazakistan’da “Soruşturmacının dijital yardımcısı” adlı pilot proje başladı. Başkent Astana’daki bir bölge polis teşkilatında, Genel Savcılık ve İçişleri Bakanlığı iş birliğiyle yapay zekâ (YZ) destekli sistem devreye alındı.
Projenin tanıtım töreni, Savcılık İstatistik ve Özel Kayıtlar Komitesinden Sabit Nurlybay ve İçişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sanjar Adilov’un katılımıyla gerçekleşti. Kendinden öğrenmeli algoritma ve büyük veri analizine dayanan sistem, soruşturmacılara şu alanlarda destek sağlıyor:
-
Soruşturma planlama: Kayıt edilen bir suç dosyası temel alınarak suç türünün sınıflandırılması, tanıklar ve uzman ifadeleri için öneriler oluşturuluyor.
-
İfade işleme: Görüntülü veya yüz yüze yapılan ifadeler otomatik olarak metne dökülüyor; konuşma biçimleri ve davranış analizleriyle tutarsızlıklar ayıklanabiliyor.
-
Belge üretimi: İfade verileri kullanılarak, soruşturmacının yalnızca incelemesi ve onaylaması gereken ön taslak dokümanlar hazırlanıyor.
Ayrıca sistem; önceki soruşturma örnekleri ve yargı emsallerinden yararlanarak yalınlaştırılmış raporlar oluşturuyor .
Kazakistan son dönemde dijital altyapıya ciddi yatırım yapıyor. Geçen ay Orta Asya'nın en güçlü süper bilgisayarını hizmete sokmuştu. IMF de ülkeyi bölgenin “YZ hazır” lideri olarak değerlendirmişti . Bu bağlamda, adalet sistemine YZ entegresi, hem zaman tasarrufu hem de soruşturma kalitesini artırmak amacıyla atılan kritik bir adım olarak görülüyor.
Akademik kaynaklar ve hukukçular, YZ tabanlı adli sistemlerde hâlâ çözülmemiş etik ve hukuki sorular olduğuna dikkat çekiyor. Örneğin, kişisel verilerin korunması, yüz tanımanın sınırlamaları, algoritmik yanlılık ve şeffaflık gibi konular sırada. Maqsut Narikbayev Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu teknolojinin insan hakları normlarına uygun yürütülmesi için iyi tasarlanmış düzenleyici çerçevelere ihtiyacın altını çiziyor.
Kazakistan yalnız değil. Geçen yıl cezaevlerinden kaçan şüphelileri tanımlayan YZ destekli kameralar Almatı ve Atyrau’da devreye girdi; sadece iki günde dört kişilik yakalama sağlandı. Ayrıca, “halka açık alanlarda suç önleme kamerası” gibi teknolojilerle binlerce suça müdahale edildi . Bu gelişmeler, ülkenin dijital suçla mücadelede uzun vadeli hedeflerinin bir parçası olarak görülüyor.
