A vitamini, vücutta karaciğerde depolanan ve bağışıklık sisteminin işleyişinde önemli görevler üstlenen yağda çözünen bir vitamindir. Retinol olarak da adlandırılan bu vitamin, beyaz kan hücrelerinin üretimine ve faaliyetlerine katkı sağlarken kemik yapılanmasında, endotel hücrelerin korunmasında, üreme için gerekli hücre büyümesi ve bölünmesinde rol oynar. A vitamini, hayvansal kaynaklarda hazır formda, bitkisel kaynaklarda ise provitamin A (beta karoten) şeklinde bulunur ve vücutta dönüştürülerek kullanılır. Beta karotenin bir bölümü A vitaminine çevrilirken, alınan vitaminin büyük kısmı karaciğerde depolanabilir.
A VİTAMİNİ NE İŞE YARAR?
A vitamini, metabolizmanın düzenli çalışması için gerekli olup görme, büyüme, üreme, embriyo gelişimi, kan oluşumu, bağışıklık sistemi ve doku yenilenmesi süreçlerinde görev alır. Epitel dokuların yapımı ve korunmasında etkili olan vitamin, ağız, mide, bağırsaklar ve idrar yollarındaki dokuların sağlıklı şekilde devamlılığını destekler. Antioksidan özelliğe sahip karotenoid formları, çeşitli hastalıklara karşı koruyucu etki gösterebilir. Ayrıca gözün karanlık ortama uyum sağlaması açısından da gereklidir.
A VİTAMİNİ FAYDALARI
A vitamini, görme fonksiyonunun sürdürülmesine, cildin yenilenmesine, kemik ve diş yapılarının gelişimine katkı sağlar. Bağışıklık sisteminin desteklenmesinde, bazı enfeksiyon hastalıklarında ve güneşe duyarlı cilt durumlarında kullanılabilir. Üreme sağlığının korunmasında görev alır ve embriyonal gelişim için gereklidir. A vitamini alımı, bazı hastalıkların görülme riskinde azalmaya katkıda bulunabilir.
A VİTAMİNİ NELERDE VAR?
A vitamini, lahana, ıspanak, brokoli gibi yeşil yapraklı sebzelerde; havuç, kabak, tatlı patates gibi turuncu sebzelerde; mango, kayısı, kavun gibi meyvelerde; süt ürünleri, balık yağları ve yumurtada bulunur. Bitkisel kaynaklardaki beta karoten gerektiğinde A vitaminine dönüştürülebilir. Vitaminin vücutta emilebilmesi için yağla birlikte alınması gerektiğinden, düşük yağ içeren sebze ve meyveler sağlıklı yağlarla tüketilebilir.
A VİTAMİNİ HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
A vitamini, hayvansal kaynaklarda retinol formunda bulunur. Bu kaynaklar arasında peynir, krema, yumurta sarısı, bazı balık türleri, süt ve yoğurt yer alır. Vücut, beta karoten içeren bitkisel kaynakları da A vitaminine dönüştürebildiği için ıspanak, havuç, tatlı patates ve bazı meyveler de önemli kaynaklardandır.
A VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ
A vitamini eksikliği bağışıklık, göz ve cilt sağlığında çeşitli belirtilerle ortaya çıkabilir. Saç dökülmesi, tırnak zayıflığı, cilt kuruluğu gibi bulgular görülebilir. Çocukluk, gebelik ve emzirme dönemlerinde eksiklik daha sık gözlenebilir. Gece körlüğü, ciltte kuruluk, gözde kurumaya bağlı rahatsızlıklar, enfeksiyonlarda artış ve çocuklarda büyüme sorunları eksiklik belirtileri arasındadır.
A VİTAMİNİ FAZLALIĞI ZARARLI MI?
A vitamininin gereğinden fazla alınması vücutta birikime yol açabilir ve toksik etki oluşturabilir. Fazlalık karaciğerde hasara neden olabilir. Vitamin takviyeleri ile bazı ilaçların birlikte kullanımı risk oluşturabileceğinden dikkatli olunmalıdır.
HAMİLELİKTE A VİTAMİNİ ALINIR MI?
Hamilelikte A vitamini, fetüsün büyümesi, gelişimi ve anne sağlığı için gereklidir. Ancak aşırı alımı toksik etki oluşturabileceğinden miktar kontrollü olmalıdır. Bitkisel kaynaklardaki beta karoten güvenli kabul edilirken karaciğer ve karaciğer ürünleri sınırlı tüketilmelidir. Takviye kullanımı doktor önerisiyle yapılmalıdır.
A VİTAMİNİ ZEHİRLENMESİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
A vitamini uzun süre yüksek dozlarda alındığında zehirlenme belirtileri ortaya çıkabilir. Baş dönmesi, çift görme, baş ağrısı, kusma, ciltte soyulma, kafa içi basıncı artışı gibi bulgular görülebilir. Ayrıca kemik ağrıları, kalsiyum yüksekliği, kan değerlerinde değişiklikler ve bazı nörolojik belirtiler de gelişebilir.
A VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNDE GÖRÜLEN HASTALIKLAR
A vitamini eksikliği ilerlediğinde göz kuruluğu, enfeksiyonlara yatkınlık, saç dökülmesi, gece körlüğü, cilt kuruluğu, akne, kemik ve eklem sorunları ile üreme problemleri gibi hastalıklar ortaya çıkabilir. Gebelikte yüksek doz alımı fetüste çeşitli anomalilere yol açabileceğinden dikkatli olunması gerekir.
A VİTAMİNİ GÖZ SAĞLIĞI İÇİN NEDEN ÖNEMLİDİR?
A vitamini, gözün görme fonksiyonunun sağlıklı şekilde sürdürülmesinde önemlidir. Eksikliği gece körlüğü, kuru göz sendromu ve ileri düzeyde kornea hasarına neden olabilir. Havuç, tatlı patates ve ıspanak gibi besinler doğal kaynaklar arasında yer alır.
A VİTAMİNİNİN CİLDE FAYDALARI NELERDİR?
A vitamini, epitel dokuların yenilenmesinde görev alır. Retinoik asit türevleri ciltte hücre yenilenmesini destekler, ölü hücrelerin uzaklaştırılmasına katkı sağlar, akne oluşumunu azaltabilir ve kolajen üretimini destekleyerek cildin esnekliğini artırır. Bu tür ürünlerin kullanımında dermatoloji uzmanına başvurulması önerilir.
GÜNLÜK A VİTAMİNİ İHTİYACI NEDİR?
A vitamini ihtiyacı yetişkin erkeklerde 1000 mikrogram, yetişkin kadınlarda 800 mikrogram, çocuk ve ergenlerde ise 300-600 mikrogram arasında değişebilir. Sebzeler ve hayvansal kaynaklar birlikte tüketilerek günlük ihtiyaç karşılanabilir.
A VİTAMİNİ EN ÇOK HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
A vitamini hayvansal kaynaklarda retinol, bitkisel kaynaklarda karotenoid formundadır. Yumurta, balık yağı, süt ürünleri ve çeşitli sebze ve meyveler önemli kaynaklardır. Havuç, tatlı patates, kavun, kırmızı dolmalık biber ve kuru kayısı A vitamini açısından zengin besinler arasında yer alır.
