Anayasa Mahkemesi (AYM), alacakların enflasyon nedeniyle uğradığı değer kaybının tazmin edilmemesinin mülkiyet hakkı ve etkili başvuru hakkının ihlali olduğuna hükmetti. Mahkeme, faiz oranlarının değer kaybını karşılamadığını, munzam zarar davalarının da yeterli koruma sağlamadığını belirtti.
BAŞVURUNUN DETAYLARI
Başvurucu Caner Şafak, 2010 yılında özel bir bankaya karşı açtığı icra takibi sonucunda 48 bin 854 TL olan alacağının, itiraz ve yargı süreçlerinin ardından 2020 yılında 119 bin 114 TL olarak ödendiğini ifade etti. Ancak geçen 10 yılda uygulanan yasal faizin, alacağın özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde değer kaybını karşılamadığını ileri sürdü. Bu gerekçeyle açtığı 100 bin TL’lik “munzam zarar” davası, tüketici mahkemesi, istinaf ve temyiz mercilerince reddedildi.
MÜLKİYET VE ETKİLİ BAŞVURU HAKKI İHLALİ
AYM, mülkiyet hakkı ile bağlantılı olarak Anayasa’nın 40. maddesinde düzenlenen etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Mahkeme, devletin yalnızca kamu borçlarında değil, özel kişiler arasındaki alacaklarda da adil dengeyi sağlama yükümlülüğü bulunduğunu vurguladı.
TBMM'YE DÜZENLEME ÇAĞRISI
Kararda, 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’un enflasyon karşısında alacakların gerçek değerini korumakta yetersiz kaldığı belirtildi. Mevzuattaki faiz oranlarının yıllık enflasyonun altında kaldığına işaret eden Mahkeme, TBMM’ye yeni bir yasal düzenleme yapılması çağrısında bulundu.
MUNZAM ZARAR DAVALARI YETERSİZ
Mahkeme, Türk Borçlar Kanunu’na dayalı munzam zarar davalarının etkin bir çözüm sunmadığını, içtihatların istikrarsız ve belirsiz olduğunu belirtti. Enflasyonun tek başına zararı ispat için yeterli görülmediği durumlarda alacaklının korumasız kaldığına dikkat çekildi.
EMSAL NİTELİKTE KARAR
AYM, daha önce kamudan olan alacakların geç ödenmesine ilişkin ANO İnşaat ve Ticaret Ltd. Şti. kararını emsal gösterdi. Mahkeme, alacağın geç ödenmesi nedeniyle enflasyon karşısında aşırı değer kaybına uğratılmasının ve faiz ödenmesine rağmen alacağın değerinin düşmesinin mülkiyet hakkı ihlali oluşturduğunu hatırlattı.
PİLOT KARARIN ÖNEMİ
Bu karar, “pilot karar” usulüyle alındı. Böylece benzer hak ihlallerinin önlenmesi için yasama ve yargı organlarına kapsamlı düzenleme sorumluluğu yüklendi. Karar, enflasyon etkisinin hukuk düzeninde açık ve etkili şekilde giderilmesine yönelik mekanizma oluşturulması gerekliliğini ortaya koydu.
KARAR RESMİ GAZETE'DE
AYM’nin kararı Resmi Gazete’de yayımlandı ve iç hukukta benzer nitelikteki uyuşmazlıkların çözümü için yol gösterici nitelik kazandı.
