Anksiyete bozukluğu, modern çağın en yaygın ruhsal sağlık problemlerinden biri olarak öne çıkıyor. Kimileri için içsel bir korku, kimileri için kontrol edilemeyen düşüncelerle geçen bir yaşam anlamına geliyor. Ancak doğru bilgi, erken teşhis ve etkili tedaviyle bu bozuklukla baş etmek mümkün. Haberimizdeki başlıklarla, anksiyete bozukluğunu tüm yönleriyle inceliyoruz.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU NEDİR?
Anksiyete bozukluğu nedir sorusu, ilk kez bu rahatsızlıkla karşılaşanlar tarafından sıkça yöneltilir. Anksiyete bozukluğu, kişinin sürekli ve aşırı kaygı yaşamasına neden olan bir ruhsal hastalıktır. Günlük yaşamı olumsuz etkileyen bu bozukluk, düşünsel ve fiziksel birçok belirtiyle kendini gösterir. Basit bir kaygıdan farklı olarak, bu durum kronikleştiğinde profesyonel müdahale gerektirir. DSM-5’e göre “anksiyete bozuklukları” kendi içinde farklı türlere ayrılır ve genellikle altı aydan uzun süren endişe durumlarıyla karakterizedir.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hem kendisinde kaygı yaşayanlar hem de yakınlarına yardım etmek isteyen bireyler tarafından merak edilir. En yaygın belirtiler şunlardır:
- Sürekli ve kontrol edilemeyen endişe
- Uyku bozuklukları
- Kas gerginliği
- Kalp çarpıntısı
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
- Konsantrasyon eksikliği
- Terleme ve titreme
Bu belirtiler bazen fiziksel bir hastalıkla karıştırılabilir. Oysa kökeni psikolojiktir.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU KAFADA UYUŞMA
Anksiyete bozukluğu kafada uyuşma gibi nörolojik belirtilerle de kendini gösterebilir. Özellikle yoğun stres dönemlerinde bireyler başta baskı, uyuşukluk ya da karıncalanma hissi yaşayabilir. Bu durum panik atak geçiren kişilerde sık görülür ve genellikle geçicidir. Ancak kafa uyuşması, anksiyeteye bağlı hiperventilasyon sonucu oluşan oksijen-karbondioksit dengesizliğinden de kaynaklanabilir. Eğer bu belirti uzun süreliyse, bir nöroloji uzmanıyla da görüşmek gerekir.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU TESTİ
Anksiyete bozukluğu testi, bireyin yaşadığı kaygının klinik düzeyde olup olmadığını ölçmek için kullanılır. Bu testler, uzman psikolog ya da psikiyatristler tarafından uygulanır. En yaygın testler arasında Beck Anksiyete Ölçeği, Hamilton Anksiyete Değerlendirme Ölçeği ve GAD-7 (Genelleştirilmiş Anksiyete Bozukluğu) yer alır. Bu testler, kişinin kendini değerlendirmesine ve tedavi sürecinin planlanmasına yardımcı olur.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU İLAÇLARI
Anksiyete bozukluğu ilaçları, bireyin kimyasal dengesini yeniden kurmak ve semptomları hafifletmek amacıyla reçete edilir. Her ilaç, bireye özel seçilir ve yan etkiler açısından izlenmelidir.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU ENGEL ORANI
Anksiyete bozukluğu engel oranı, bireyin günlük yaşam fonksiyonlarını ne ölçüde etkilediğine göre belirlenir. Türkiye’de engelli sağlık kurulları, psikiyatrik rahatsızlıkların da engel grubuna girmesini değerlendirmektedir. Anksiyete bozukluğunun şiddetine bağlı olarak %20 ila %40 arasında engel oranı verilebilir. Ancak bu oran, kişinin sosyal işlevselliği, iş yaşamındaki performansı ve tedaviye yanıtı gibi kriterlere bağlıdır.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kişiye özgü bir yaklaşım gerektirir. Etkili tedavi seçenekleri:
- Psikoterapi: Özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), anksiyete ile baş etmede en etkili yöntemdir.
- İlaç tedavisi: SSRI veya benzodiazepinlerle desteklenebilir.
- Destekleyici teknikler: Meditasyon, yoga, nefes egzersizleri
- Yaşam tarzı düzenlemeleri: Uyku, beslenme, egzersiz
Multidisipliner yaklaşım, tedavi başarısını artırır.
YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
Yaygın anksiyete bozukluğu belirtileri arasında şunlar öne çıkar:
- Sürekli kötü bir şey olacakmış gibi hissetmek
- Kas gerginliği
- Sinirlilik
- Konsantrasyon güçlüğü
- Uyuyamama
- Sindirim sorunları
Bu belirtiler genellikle aylar boyunca sürer ve kişinin sosyal ilişkilerini, iş hayatını ciddi biçimde etkiler.
ANKSİYETE BOZUKLUĞU NASIL GEÇER?
Kişiden kişiye değişse de, genel olarak:
- Psikoterapiye düzenli katılım
- Gerekli durumlarda ilaç kullanımı
- Travmalarla yüzleşmek ve çözümlemek
- Stresle başa çıkma becerilerinin geliştirilmesi
- Destek gruplarına katılım
Anksiyete geçici bir durum değilse, mutlaka profesyonel destek alınmalıdır.
F41 ANKSİYETE BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
F41, ICD-10 ruhsal bozukluklar sınıflamasında “diğer anksiyete bozuklukları” başlığı altında kodlanır. F41 anksiyete bozukluğu belirtileri şunlardır:
- Nedensiz korku
- Panik ataklar
- Bedensel yakınmalar (çarpıntı, nefes darlığı, mide ağrısı)
- Kişilikte geri çekilme
Bu belirtiler işlev kaybına neden olacak düzeydeyse, F41 kodlaması yapılabilir.
ANKSİYETESİ OLAN BİRİ NE YAPMALI?
Anksiyetesi olan biri ne yapmalı sorusunun yanıtı:
- İlk olarak durumu kabullenmeli
- Uzmana başvurarak teşhis koydurmalı
- Düzenli terapiye başlamalı
- Kendine zaman ayırmalı ve stres kaynaklarını azaltmalı
- Sosyal çevresinden destek istemeli
Kendi başına “geçmesini beklemek” anksiyeteyi daha da kronik hale getirebilir.
ANKSİYETE VÜCUTTA NEREYE VURUR?
Anksiyete vücutta nereye vurur diye merak edenler için, başlıca etkilediği sistemler:
- Kalp-damar sistemi (çarpıntı, tansiyon)
- Sindirim sistemi (mide bulantısı, irritabl bağırsak sendromu)
- Kas-iskelet sistemi (gerginlik, ağrı)
- Solunum sistemi (nefes darlığı, hiperventilasyon)
Uzun süreli anksiyete, fiziksel hastalık riskini artırabilir.
KAÇ ÇEŞİT ANKSİYETE BOZUKLUĞU VARDIR?
DSM-5’e göre şudur:
- Yaygın anksiyete bozukluğu (GAD)
- Panik bozukluk
- Sosyal anksiyete bozukluğu
- Özgül fobi
- Agorafobi
- Seçici konuşmazlık (selektif mutizm)
- Ayrılma anksiyetesi bozukluğu
Her biri farklı belirtiler gösterir ve farklı tedavi planı gerektirir.
ANKSİYETE OLAN BİRİ NASIL DAVRANIR?
Anksiyete olan biri nasıl davranır sorusunun yanıtı:
- Sürekli tetikte olabilir
- Karar vermede zorlanabilir
- Sosyal ortamlardan kaçabilir
- Hızlı sinirlenebilir veya içine kapanabilir
- Takıntılı düşüncelerle baş edemez hale gelebilir
Davranışsal tepkiler, çevreden “abartılı” gibi görünse de birey için gerçektir.
ANKSİYETE OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARSIN?
Anksiyete olup olmadığını nasıl anlarsın sorusuna en iyi yanıt, bir uzmanın değerlendirmesidir. Ancak kişi kendinde:
- Kontrol edilemeyen endişe
- Fiziksel semptomlar
- Sosyal çekilme
- Gerginlik
- Sürekli tehdit altında hissetme
gibi durumları gözlemliyorsa, bu bir anksiyete bozukluğunun işareti olabilir.
ANKSİYETE İLERLERSE NE OLUR?
Bu durumda:
- Depresyon gelişebilir
- İş gücü kaybı yaşanabilir
- Sosyal izolasyon artar
- Fiziksel hastalıklar tetiklenebilir
- İntihar düşünceleri gelişebilir
Bu nedenle erken müdahale hayati önemdedir.
ANKSİYETE KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Anksiyete kimlerde görülür sorusuna verilebilecek yanıt:
- Kadınlarda erkeklere oranla 2 kat daha fazla
- Ailesinde ruhsal bozukluk öyküsü olanlarda
- Travmatik olay yaşamış bireylerde
- Genç erişkinlerde (özellikle 18–30 yaş)
Stresli meslekler, düşük gelir, yalnız yaşam gibi faktörler de riski artırır.
ANKSİYETE KAÇ GÜN SÜRER?
Anksiyete kaç gün sürer sorusu, bozukluğun türüne göre değişir. Geçici bir durumsa birkaç saat veya gün sürebilir. Ancak klinik anksiyete bozuklukları genellikle aylar hatta yıllar boyunca devam edebilir. Bu nedenle süresi değil, şiddeti ve yaşam kalitesine etkisi dikkate alınmalıdır.
PSİKOLOJİK STRESİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Psikolojik stresin belirtileri nelerdir sorusunun cevabı:
- Sürekli yorgunluk
- Uykuya dalma güçlüğü
- Baş ve kas ağrıları
- Endişeli düşünceler
- Duygusal patlamalar
- İştah değişiklikleri
Uzun süreli stres, yalnızca ruhsal değil fiziksel sağlığı da tehdit eder.
