Anksiyete, stres, baskı ve belirsizlik içeren durumlar karşısında bireyde huzursuzluk, çarpıntı, terleme ve korku hissi gibi semptomlarla ortaya çıkabilir. Özellikle sınav, iş görüşmesi gibi olaylar bu duyguyu tetikler. Uzun süren veya tekrarlayan anksiyete hali ise bir bozukluk olarak değerlendirilir.
Anksiyete Bozuklukları Nelerdir?
Anksiyete, farklı alt türlerle ortaya çıkabilir:
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
Kişide istem dışı tekrar eden düşünce ve davranışlarla kendini gösterir. Sürekli elleri yıkamak veya kapıyı kontrol etmek gibi davranışlar buna örnektir.
Panik Atak
Şiddetli korku nöbetiyle ani şekilde ortaya çıkar. Kalp çarpıntısı, nefes darlığı, bayılma hissi gibi semptomlar görülür.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Travmatik bir olay sonrası gelişen, o anı tekrar yaşıyor hissiyle gelen korku ve bedensel tepkilerle seyreder.
Genelleştirilmiş Kaygı Bozukluğu
Günlük hayata dair pek çok konuda sürekli endişe ve tedirginlik hissidir. Deprem korkusu, yakınları için endişelenme gibi belirtilerle kendini gösterir.
Agorafobi
Kişinin anksiyete yaşaması halinde yardım alamayacağı yerlerde bulunmaktan kaçınmasıdır.
Sosyal Fobi
Kalabalıkta konuşma, yemek yeme ya da sosyal etkileşimlerde küçük düşme korkusudur.
Anksiyete Neden Olur?
Anksiyetenin temel nedenleri arasında beyin kimyasallarındaki dengesizlik, genetik yatkınlık, çocukluk travmaları, kronik hastalıklar, ilaç veya madde kullanımı ve çevresel stres faktörleri yer alır. Özellikle serotonin ve norepinefrin dengesizliği, anksiyete semptomlarına zemin hazırlar.
Risk Faktörleri Nelerdir?
- Çocuklukta istismar veya travma
- Ailede kaygı bozukluğu öyküsü
- Aşırı stresli yaşam tarzı
- Bağımlılık ve öfke kontrol sorunları
- Güvensiz bağlanma biçimleri
Anksiyete Belirtileri Nelerdir?
Anksiyete hem fiziksel hem duygusal semptomlarla kendini gösterir:
-Sürekli endişe ve huzursuzluk
-Nefes darlığı, hızlı nefes alma
-Terleme, sıcak basması
-El ve ayaklarda titreme
-Kalp çarpıntısı
-Göğüs ve karın ağrısı
-Uyku bozuklukları
-Konsantrasyon güçlüğü
-Baş dönmesi ve mide bulantısı
Anksiyete Krizi Belirtileri
Anksiyete krizleri ani gelişen panik ve korku durumlarıdır. Belirtiler arasında:
-Nefes darlığı
-Kalp atışlarında düzensizlik
-Midede karıncalanma
-Baş dönmesi
-Göğüs sıkışması
-Diş gıcırdatma ve uyuyamama
Anksiyete Nasıl Teşhis Edilir?
Uzun süreli kaygı hali yaşam kalitesini etkiliyorsa, uzman bir psikiyatrist tarafından yapılan değerlendirme ve testlerle tanı konur. Tanı sürecinde hasta öyküsü, semptomların süresi ve şiddeti dikkate alınır.
Anksiyete Krizi Nasıl Geçer?
Anksiyete kriziyle başa çıkmak için uygulanabilecek yöntemler şunlardır:
-Nefes egzersizleri: Derin nefes alıp verme, gevşemeyi sağlar.
-Dik duruş: Bilinçaltına güven sinyali gönderir.
-3-3-3 kuralı: Üç nesneyi görme, sesi duyma ve vücut parçasını hareket ettirme.
-Kaygı notları: Endişeleri yazmak ve belirli saatlerde düşünmek.
-An’a odaklanma: Geçmiş ya da geleceğe değil, şimdiki zamana yönelme.
-Fiziksel aktivite: Yürüyüş veya hobiyle ilgilenmek.
-Şekerden uzak durma: Kan şekeri dalgalanması kaygıyı tetikleyebilir.
Anksiyete Nasıl Tedavi Edilir?
Anksiyete tedavisinde psikoterapi, ilaç tedavisi ve gerekirse ikisinin kombinasyonu kullanılır:
1. İlaç tedavisi
Antidepresanlar ve anksiyolitikler, semptomları hafifletmek için uzman kontrolünde kullanılır.
2. Psikoterapi
-Bilişsel davranışçı terapi (CBT): Olumsuz düşünce kalıplarının değiştirilmesine odaklanır.
-Diyalektik davranış terapisi (DBT): Duygu düzenleme ve başa çıkma becerileri kazandırır.
Her bireyin tedavi süreci farklıdır. Uygun tedavi planı, doktor ve hasta iş birliğiyle belirlenmelidir.