Karaciğer yağlanması için kullanılan tıbbi isimlendirme 2023’te güncellendi: “NAFLD” yerine “metabolik disfonksiyonla ilişkili yağ birikimli karaciğer hastalığı (MASLD)” tanımı benimsendi. Alkolle ilişkili yağlanma (ALD) ise ayrı bir gruptur. Kılavuzlar; kilo kaybı, Akdeniz tipi beslenme ve düzenli egzersizi tedavinin temeli olarak öne çıkarıyor. İleri evrelerde ise yeni onaylanan ilaç seçenekleri ve bazı hastalarda metabolik cerrahi gündeme gelebiliyor.
KARACİĞER YAĞLANMASI NEDİR?
Karaciğer hücrelerinde yağ birikimidir. Metabolik riskler (fazla kilo/obezite, tip 2 diyabet, yüksek trigliserit gibi) en önemli nedenlerdir. Alkol de yağlanmaya yol açabilir ancak alkolle ilişkili yağlanma ayrı sınıflanır.
KARACİĞER YAĞLANMASI NASIL TEMİZLENİR?
“Kısa sürede arınma” sağlayan bir yöntem yoktur. Kılavuzlara göre kalıcı kilo kaybı (fazla kilolularda %7–10 ve üzeri), Akdeniz tipi beslenme, şekerli/işlenmiş gıdaların kısıtlanması ve düzenli fiziksel aktivite temel tedavidir.
KARACİĞER YAĞLANMASI KAÇA AYRILIR?
Etkenine göre MASLD (metabolik), MetALD (metabolik + düşük/orta alkol) ve ALD (alkole bağlı) olarak; şiddetine göre “basit yağlanma” ve iltihaplı form “MASH” olarak; görüntülemede (USG) derece 1–3; patolojide steatoz şiddeti 1–3 ve fibroz evresi F0–F4 şeklinde sınıflanır.
KARACİĞER YAĞLANMASI OLAN KİŞİ NE YEMEMELİ?
Şekerli içecekler (özellikle fruktozlu), rafine karbonhidratlar, trans yağlar ve işlenmiş etlerden uzak durulmalı; doymuş yağı sınırlamak, sebze-meyve, tam tahıl, bakliyat, zeytinyağı ve balık ağırlıklı beslenmek önerilir.
KARACİĞER YAĞLANMASI ALKOLDEN Mİ OLUR?
Evet, alkol yağlanmaya neden olabilir (ALD). Ancak alkol kullanmayanlarda da metabolik nedenlerle MASLD gelişebilir. MASLD’de alkol tüketimi hastalığı kötüleştirebileceğinden sınırlandırılması/kaçınılması önerilir.
KARACİĞER YAĞLANMASI SİROZU ETKİLER Mİ?
Yağlanmanın iltihaplı formu (MASH) yıllar içinde fibrozise, siroza ve nadiren karaciğer kanserine ilerleyebilir. Fibroz evresi (F0–F4) ilerledikçe karaciğerle ilişkili riskler artar.
KARACİĞERİ EN HIZLI NE TEMİZLER?
Bilimsel olarak “hızlı detoks” yoktur. En etkin yaklaşım; sürdürülebilir kilo kaybı, Akdeniz tipi beslenme ve düzenli egzersizdir. Haftada en az 150 dakika aerobik egzersiz karaciğer yağını kilo kaybından bağımsız olarak da azaltabilir.
KARACİĞER YAĞLANMASI NEREYE VURUR?
Çoğu kişi belirti vermez. Yakınma olduğunda genellikle sağ üst karın bölgesinde künt ağrı/rahatsızlık hissi bildirilir; diyafram iritasyonuna bağlı nadiren sağ omuz/sırta yansıyabilir.
LİMONLU SU KARACİĞER YAĞLANMASINA İYİ GELİR Mİ?
Limonlu suyun “karaciğeri temizlediğine” dair kanıt yoktur; “detoks” iddiaları tıbben desteklenmez. Su içmek genel sağlığa faydalıdır ancak özel bir tedavi değildir.
KARACİĞER YAĞLANMASINA NE İYİ GELİR?
Kilo kaybı, Akdeniz tipi beslenme, 150–300 dk/hafta egzersiz, diyabet/lipit kontrolü, kafein içeren kahvenin makul tüketimi (bazı çalışmalarda fibroz riskinde azalma ile ilişkili) önerilir.
KARACİĞER YAĞLANMASI İLACI VAR MI?
Mart 2024’te ABD’de, Ağustos 2025’te AB’de MASH ve orta-ileri fibrozisi (F2–F3) olan yetişkinler için resmetirom (Rezdiffra) onay aldı; diyet/egzersizle birlikte kullanılıyor. Diğer ilaçlar (pioglitazon, E vitamini, GLP-1 agonistleri gibi) seçilmiş hastalarda kılavuzlara göre düşünülebilir. Ülkeden ülkeye erişim/geri ödeme farklılık gösterebilir. Tanı ve tedavi mutlaka hekimce planlanmalıdır.
KARACİĞER YAĞLANMASI AMELİYATLA DÜZELİR Mİ?
Karaciğere yönelik bir ameliyat yapılmaz; ancak obezitesi belirgin hastalarda metabolik/bariatrik cerrahi kilo kaybı sağlayarak yağlanma, iltihap ve fibrozda düzelme ile ilişkilidir. Uygunluk hekimlerce değerlendirilir.
KARACİĞERDE SORUN OLDUĞU NASIL ANLAŞILIR?
Kan testleri (ALT/AST vb.), ultrason, elastografi (FibroScan), risk skorları (FIB-4) ve gerekli durumlarda MR tabanlı ölçümler ya da biyopsi kullanılır. Birinci basamakta FIB-4 <1,3 ise genellikle izlem; ≥1,3’te ileri değerlendirme önerilir.
YÜRÜYÜŞ YAPMAK KARACİĞERE İYİ GELİR Mİ?
Evet. Düzenli aerobik aktivite (tempolu yürüyüş dâhil) karaciğer yağını anlamlı biçimde azaltabilir ve bu etki kilo kaybından bağımsız da görülebilir.
HANGİ İLAÇLAR KARACİĞERE ZARAR VERİR?
Parasetamolün yüksek doz/aşırı alımı, bazı antibiyotikler (ör. amoksisilin-klavulanat), izoniazid, valproat, amiodaron ve bazı bitkisel ürünler (özellikle yüksek doz yeşil çay özü) ilaç-ilişkili karaciğer hasarı yapabilir. Öte yandan statinler MASLD’li hastalarda genel olarak güvenli kabul edilir ve kardiyovasküler risk için önerilir. Her ilacı hekim önerisiyle kullanın.
KARACİĞER YAĞLANMASI KAÇ DERECEYE AYRILIR?
Ultrason raporlarında sıklıkla “derece 1–3” şeklinde sınıflama yapılır. Patolojide steatoz oranına göre S1 (%5–33), S2 (%34–66), S3 (>%66) tanımları; fibrozda ise F0–F4 evrelemesi kullanılır.
KARACİĞER YAĞLANMASI İLERLERSE NE YAPILMALI?
Fibroz riski yüksek hastalar hepatoloji/gastroenterolojiye yönlendirilir. Yaşam tarzı tedavisi sürdürülür; eşlik eden hastalıklar (diyabet, hipertansiyon, dislipidemi) kontrol edilir. Uygun hastalarda resmetirom gibi ilaç tedavileri veya obezite cerrahisi seçenek olabilir. Düzenli takip önemlidir.
ELMA SİRKESİ KARACİĞER YAĞLANMASINA İYİ GELİR Mİ?
İnsanlarda yağlanmayı düzelttiğine dair güçlü kanıt yoktur; üstelik nadir de olsa elma sirkesiyle ilişkili karaciğer hasarı olguları bildirilmiştir. Tedavi amaçlı kullanılmamalıdır.
