Science Advances dergisinde yayımlanan kapsamlı bir araştırma, binden fazla hayvan türü üzerinde yapılan incelemeler sonucunda yaşam süresini etkileyen faktörleri mercek altına aldı. Bulgular, yalnızca genetik yapı değil; tek eşlilik, ebeveynlik ve sosyal davranışların da yaşam süresi üzerinde belirleyici rol oynadığını ortaya koydu.
KADINLAR VE DİŞİLER DAHA UZUN YAŞIYOR
İnsanlarda kadınlar ortalama olarak erkeklerden 5,4 yıl daha uzun yaşıyor. Ancak bu fark sadece insanlara özgü değil.
Memeli türlerinin yüzde 72’sinde dişilerin erkeklerden ortalama yüzde 12 daha uzun ömürlü olduğu belirlendi. Bazı geyik türlerinde bu fark iki kata kadar çıkabiliyor.
Kuşlarda ise tablo tersine dönüyor. Türlerin yüzde 68’inde erkek kuşlar dişilerden ortalama yüzde 5 daha uzun yaşıyor.
Araştırma ekibinden Dr. Johanna Staerk, bu farkın genetik yapıyla bağlantılı olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Dişiler iki X kromozomuna sahipken erkeklerde yalnızca bir X ve kısa bir Y kromozomu bulunuyor. X üzerindeki zararlı mutasyonlar erkeklerde telafi edilemiyor.”
Araştırmada ayrıca “zehirli Y hipotezi” de vurgulandı. Bu teoriye göre, Y kromozomu yaşlanmayı hızlandıran unsurlar barındırıyor olabilir.
KUŞLARDA GENETİK FARKLILIK
Kuşlarda kromozom sistemi memelilerden farklı işliyor. Erkeklerde iki Z kromozomu, dişilerde ise kısa bir W kromozomu bulunuyor.
Bu yapıya rağmen bazı yırtıcı kuş türlerinde dişiler, erkeklerden daha büyük ve uzun ömürlü olabiliyor. Bu durum, yaşam süresi farkının yalnızca genetikle açıklanamayacağını gösteriyor.
TEK EŞLİLİK ÖMRÜ UZATIYOR
Üreme stratejileri de yaşam süresi üzerinde etkili. Araştırmaya göre, memelilerin büyük çoğunluğu tek eşli değil ve bu durum erkeklerin ömrünü kısaltıyor.
Çünkü çok eşli türlerde erkekler, çiftleşme rekabetinde başarılı olmak için yüksek enerji harcayan fiziksel özellikler geliştiriyor.
Yele, boynuz gibi dikkat çekici yapılar ve rekabet sonucu yaşanan yaralanmalar, erkeklerin ömrünü kısaltan biyolojik bedeller yaratıyor.
Tek eşli türlerde ise bu bedel azalıyor ve erkekler daha uzun yaşıyor.
EBEVEYNLİK YAŞAMI UZATABİLİR
Araştırmada ebeveynlik davranışlarının da ömrü uzattığı sonucuna varıldı. Özellikle yavruların uzun süre bakıma ihtiyaç duyduğu primat türlerinde, bakım veren ebeveynin daha uzun yaşadığı gözlendi.
Şempanzelerde annelerin yavrularına yaklaşık 10 yıl boyunca bakım sağladığı, bu durumun hem annenin hem de yavrunun hayatta kalma şansını artırdığı belirtildi.
SOSYAL DAVRANIŞLAR UZUN ÖMÜRÜ DESTEKLİYOR
Sonuç olarak araştırma, erkeklerin yaşam süresini artırmak için genetik yapının ötesinde sosyal ve davranışsal stratejilerin de önemli olduğunu ortaya koydu.
Evrimsel açıdan bakıldığında, sadık bir eş ve ilgili bir ebeveyn olmak, erkeklerin daha uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmesi için en etkili faktörlerden biri olabilir.
