Ayşe Şan kimdir?
Ayşe Şan, 1938 yılında Diyarbakır’da dünyaya gelir. Gerçek ismi de Ayşe Şan’dır. Kürt müziğinde “Eyşe Xan”, “Eyşana Elî” ve “Eyşana Kurd” gibi isimlerle de tanınır. Müziğe olan ilgisi, çocukluk yıllarında dengbêj olan babası Ramazan’ın etkisiyle başlar. Geleneksel Kürt sözlü müziğinin anlatıcıları olan dengbêjlerin kültüründen beslenen Ayşe Şan, bu geleneği modern müzikle buluşturan öncü kadın sanatçılardandır.Ayşe Şan aslen nereli?
Ayşe Şan, doğma büyüme Diyarbakırlıdır. Sanatına ve kişisel duruşuna da Diyarbakır kültürünün ve Kürt halk müziğinin derin izleri yansımıştır. Ailesi de Diyarbakır’a yerleşik olan Şan, özellikle Kürt coğrafyasının sosyal ve kültürel yapısını müziğine yansıtmıştır.Ayşe Şan kaç yaşında vefat etti?
Ayşe Şan, 1938 yılında doğmuş ve 18 Aralık 1996’da, 58 yaşında İzmir’de hayata veda etmiştir. Kanser tedavisi gördüğü dönemde vefat etmiştir. Vefatından önce Diyarbakır’a gömülmek istediğini belirtmiş olsa da bu vasiyeti yerine getirilememiş ve cenazesi İzmir’de defnedilmiştir.Ayşe Şan evli mi? Eşi kimdir?
Ayşe Şan, genç yaşta ailesinin baskısıyla zorla evlendirilmiştir. Bu evlilikten sonra Mardin’in Dêrik ilçesine gelin gitmiş ancak evliliği kısa sürede sona ermiştir. İlk evliliğinden bir kızı olmuştur. Kızından uzun süre ayrı kalan Şan, bu ayrılığı hayatı boyunca içinde taşımış ve birçok eserine yansıtmıştır. Daha sonra ikinci bir evlilik yapar ve bu evliliğinden bir kızı daha olur. Ancak bu kızını henüz 18 aylıkken kaybeder. Bu acı, Ayşe Şan’ın hayatında derin bir iz bırakmış ve uzun yıllar boyunca müziğe ara vermesine neden olmuştur.Evlilikleriyle ilgili çok fazla ayrıntı kamuoyuna yansımamıştır. Ancak yaşadığı iki evlilikten de büyük acılarla ayrıldığı ve ailesiyle olan ilişkilerinde de ciddi sorunlar yaşadığı bilinmektedir.
Ayşe Şan’ın müzik kariyeri ve hayatı
Ayşe Şan’ın müzik hayatı, Antep Radyosu’nda Türkçe şarkılar söylemesiyle başlar. Bu dönemde Kürtçenin yasaklı olması nedeniyle Kürtçe eserlerini açıkça seslendiremez. Yine de kendi kültürüne ve diline bağlı kalır; konserlerinde hem Türkçe hem Kürtçe şarkılar söyler. 1963 yılında İstanbul’a taşınarak burada ilk plaklarını çıkarır. “Ez Xezalım” adlı eseri, onu geniş kitlelere tanıtan en önemli çalışmalardan biri olur. İstanbul’da bir dönem çeşitli sahne çalışmaları yapar ancak Kürt müziği yaptığı için sürekli baskı altında kalır. Bu yüzden 1972 yılında Almanya’ya göç eder. Almanya’da hem ekonomik hem de kişisel açıdan zorluklarla mücadele eden Ayşe Şan, burada ikinci çocuğunu kaybettikten sonra bir süre müziğe ara verir. Daha sonra 1979 yılında Irak’a geçer. Bağdat Radyosu’nda “Eyşana Elî” adıyla programlar yapar ve burada Kürt müziğini özgürce seslendirir. Musul, Erbil, Süleymaniye ve Kerkük gibi şehirlerde konserler verir. Kısa bir süre sonra tekrar Türkiye’ye döner ancak ne sanatına ne de kimliğine uygun bir ortam bulamaz. İzmir’e yerleşir. Aile içi baskılar ve tehditler nedeniyle Diyarbakır’a dönemez. Annesinin mezarını bile ziyaret edemez. Bu acıyı “Dayikê” adlı ağıtında dile getirir. Bu eser, annesine duyduğu özlemi ve Diyarbakır’a olan hasretini anlatır.Ayşe Şan neden öldü?
Ayşe Şan, kanser hastalığı nedeniyle 1996 yılında İzmir’de yaşamını yitirir. Tedavi sürecinde büyük sıkıntılar yaşamış, yalnız kalmış ve sanat çevresinden yeterli desteği görememiştir. Vefat ettiğinde birçok sanatçı onun adını ve müziğini yaşatmak adına anma etkinlikleri düzenlemiştir.Ayşe Şan’ın önemli şarkıları
Ayşe Şan, hem söz yazarı hem yorumcu kimliğiyle Kürt müziğine önemli katkılarda bulunmuştur. Ağırlıklı olarak ağıt, uzun hava ve geleneksel halk ezgileri seslendirmiştir. İşte en bilinen şarkılarından bazıları:- Ez Xezalım
- Qederê
- Dayikê
- Lê lê bêmal
- Lorkê
Bu eserler hem Kürt halkı hem de genel müzik dinleyicileri arasında klasikleşmiş ve zamanla birçok sanatçı tarafından yeniden yorumlanmıştır.
