BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT) NASIL ÇALIŞIR?
Tomografi cihazı, dairesel bir sistem ve hastanın üzerinde yattığı hareketli bir masadan oluşur. Bu cihazın içindeki motorlu röntgen kaynağı, vücudun farklı açılarından X ışınları göndererek detaylı kesitler oluşturur. Bilgisayar bu kesitleri birleştirerek organ, kemik ve dokuların üç boyutlu görüntüsünü çıkarır. Radyoloji uzmanı bu görüntüleri hem kesit bazında hem de bütünsel olarak inceleyebilir.
TOMOGRAFİ VE MANYETİK REZONANS (MR) ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Tomografi (BT) görüntülemede X ışınları yani radyasyon kullanılırken, Manyetik Rezonans (MR) manyetik alan ve radyo dalgalarıyla çalışır.
MR; beyin, omurilik, kas ve sinir sistemi hastalıklarında daha çok tercih edilir.
Tomografi; akciğer, karın, kemik ve damar gibi alanlarda hızlı sonuç alınmasını sağlar.
Tomografi çekimi genellikle birkaç dakika içinde tamamlanabilirken MR daha uzun sürer.
TOMOGRAFİ ÖNCESİ NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Tomografi çekilmeden önce hastanın mutlaka doktoruyla şu bilgileri paylaşması gerekir:
Hamilelik veya hamilelik şüphesi
Alerji, diyabet, tiroit, böbrek yetmezliği gibi hastalıklar
Kalp pili veya ilaç pompası gibi vücuda yerleştirilen cihazlar
Kapalı alan korkusu (klostrofobi)
Bazı durumlarda işlem öncesi aç kalmak gerekebilir. Ayrıca obez hastalarda cihazın genişliği göz önünde bulundurulmalıdır.
ÇOCUKLARDA VE BEBEKLERDE TOMOGRAFİ NASIL UYGULANIR?
Çocuklarda tomografi sırasında hareketsiz kalmak zor olduğundan, bazen sakinleştirici ilaçlar kullanılabilir. Radyasyona karşı çocuklar daha hassas olduğu için düşük dozlu tomografi teknikleri tercih edilir. Uzmanlar, 15 yaşından önce sık sık BT taramasına maruz kalan çocuklarda lösemi ve beyin tümörü riskinin artabileceğini belirtse de, gelişen teknolojiyle bu riskler büyük ölçüde azalmıştır.
TOMOGRAFİ HAMİLELER İÇİN ZARARLI MI?
Hamilelik döneminde tomografi çekilmesi gerekirse doktor mutlaka bilgilendirilmelidir. Karın veya pelvis bölgesi görüntülenecekse radyasyonun bebek üzerindeki etkisi nedeniyle MR veya ultrason gibi alternatif yöntemler tercih edilir. Ancak bu bölgeler dışındaki çekimlerde risk son derece düşüktür.
TOMOGRAFİ AĞRILI BİR İŞEM Mİ?
Tomografi tamamen ağrısız bir işlemdir. Çekim sırasında kısa süreli nefes tutma veya sabit durma gerekebilir. İlaçlı tomografi (kontrast madde kullanılan) durumlarda ise hafif sıcaklık hissi veya kısa süreli yan etkiler yaşanabilir.
TOMOGRAFİ NE KADAR SÜRER?
Çekim süresi görüntülenecek bölgeye göre değişir. Yeni teknoloji tomografi cihazları sayesinde işlem sadece birkaç saniye sürebilir. Genellikle tüm işlem 5 ile 30 dakika arasında tamamlanır.
TOMOGRAFİNİN ZARARLARINI AZALTMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Tomografi X ışınlarıyla çalıştığı için düşük de olsa radyasyon riski taşır. Bu riski azaltmak için:
Gereksiz BT çekimlerinden kaçının.
Doktorunuza alternatif yöntemler (MR, ultrason) olup olmadığını sorun.
Çocuklarda düşük dozlu çekim uygulanıp uygulanmadığını kontrol edin.
Kurşun önlük veya koruyucu kalkan kullanımını talep edin.
Daha önce yapılan tüm röntgen ve BT çekimlerinin kaydını tutun.
TOMOGRAFİNİN SONUÇLARI NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
Çekilen BT görüntüleri dijital olarak kaydedilir ve radyoloji uzmanı tarafından incelenir. Rapor sonuçlarında tümör, kırık, kan pıhtısı veya diğer anormallikler saptanmazsa sonuç “normal” olarak değerlendirilir. Anormal bulgular varsa doktor, ek tetkikler veya tedavi seçenekleri önerebilir.
Bilgisayarlı Tomografi, birçok hastalığın erken tanısında hayat kurtarıcı bir yöntemdir. Ancak özellikle çocuklarda ve hamilelerde dikkatli ve gerekliyse kullanılmalıdır. Doğru doz, doğru cihaz ve uzman kontrolüyle tomografi, modern tıbbın en güvenilir teşhis araçlarından biri olmaya devam etmektedir.
