Borderline kişilik bozukluğu (BKB), duygusal istikrarsızlık, dürtüsellik, kimlik karmaşası ve yoğun terk edilme korkusu ile karakterize bir kişilik örüntüsüdür. Toplumda yaklaşık %2 oranında görülürken, kadınlarda erkeklere göre üç kat daha sık rastlanır.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Sınırda kişilik bozukluğu olarak da bilinen BKB, duygu ve davranışlarda aşırı dalgalanmaların yaşandığı, ilişkilerde istikrarsızlığa yol açan ve bireyin günlük işlevselliğini bozan bir ruhsal bozukluktur. Hastalar sıklıkla boşluk duygusundan yakınır, öfke kontrolünde zorlanır ve yoğun duygusal değişimler yaşar.
1930’larda Stern tarafından nevroz ile psikoz arasında tanımlanan “sınır” kavramı, günümüzde borderline kişilik bozukluğunun temelini oluşturmaktadır.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU SEBEPLERİ NELERDİR?
Borderline kişilik bozukluğunun nedenleri tek bir faktöre bağlı değildir. Çocukluk döneminde yaşanan travmalar, ebeveyn tutumları, genetik faktörler ve biyolojik yatkınlık, rahatsızlığın ortaya çıkmasında etkili olabilir.
Başlıca nedenler:
-
Çocuklukta duygusal ihmal veya kötüye kullanım
-
Annenin tutarsız, aşırı müdahaleci veya yetersiz bakım tarzı
-
Ayrılık ve yalnızlıkla baş edememe
-
“Ya hep ya hiç” tarzı düşünce biçimi
-
Travmatik aile ortamları
-
Genetik faktörler (yaklaşık %60 oranında etkili)
-
Bilişsel ve biyolojik yatkınlık
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalık, kişilerarası ilişkilerde sorunlar, duygusal dalgalanmalar ve kendine zarar verme eğilimleriyle kendini gösterir. Borderline kişilik bozukluğu olan bireyler çoğunlukla terk edilme korkusu yaşar, yoğun öfke patlamaları gösterir ve kimlik karmaşası yaşar.
Yaygın belirtiler:
-
Terk edilme korkusu ve buna bağlı yoğun tepkiler
-
Kimlik karmaşası ve benlik algısında bozulmalar
-
İlişkilerde aşırı idealleştirme veya değersizleştirme
-
Dürtüsel davranışlar (aşırı para harcama, madde kullanımı, riskli cinsel davranışlar)
-
Kendine zarar verme eğilimi ve intihar girişimleri
-
Yoğun öfke ve saldırganlık
-
Boşluk ve anlamsızlık duygusu
-
Gerçeklikten kopma ve geçici paranoya
Araştırmalara göre, borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin %70–75’inde en az bir kez ciddi intihar girişimi bulunurken, %8–10’unda intihar vakası ölümle sonuçlanmaktadır.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU TANISI NASIL KONULUR?
Tanı için psikiyatri uzmanı tarafından yapılan değerlendirme esastır. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin DSM ölçütlerine göre, belirtilerden en az beşinin erken erişkinlik döneminden itibaren gözlenmesi tanı için yeterlidir.
Tanı kriterleri arasında:
-
Terk edilmekten kaçınmak için yoğun çaba
-
Tutarsız ilişkiler
-
Kimlik karmaşası
-
Dürtüsellik
-
Tekrarlayan intihar davranışları
-
Yoğun duygusal dalgalanmalar
-
Sürekli boşluk hissi
-
Uygunsuz öfke
-
Geçici paranoya ve çözülme belirtileri yer alır.
BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Borderline kişilik bozukluğunda tedavinin temelini psikoterapi oluşturur. İlaçlar, eşlik eden depresyon, anksiyete ya da madde bağımlılığı gibi durumlarda destekleyici olarak kullanılabilir.
Başlıca tedavi yöntemleri:
Psikoterapi
-
Diyalektik Davranış Terapisi (DBT): Duygusal dalgalanmaları azaltmaya, kendine zarar verici davranışları kontrol altına almaya odaklanır.
-
Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT): Bireyin duygularını kabul etmesine ve işlevselliğini artırmasına yardımcı olur.
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeyi hedefler.
İlaç Tedavisi
-
Antidepresanlar (duygudurum bozukluğu için)
-
Antipsikotikler (şiddetli duygusal dalgalanmalar için)
-
Anksiyolitikler (yoğun kaygı durumlarında)
Tedavi Süreci
-
1. evre: Kendine zarar verici davranışların azaltılması
-
2. evre: Duygusal dengesizliğin düzenlenmesi
-
3. evre: Günlük işlevselliğin güçlendirilmesi
-
4. evre: Boşluk hissinin azaltılması ve farkındalık geliştirilmesi