HBsAg, hepatit B virüsünün yüzeyinde bulunan özel bir proteindir. Test sonucunda kanda tespit edilmesi, kişinin virüsle enfekte olduğunu gösterir. Normal şartlarda negatif olması gerekir; pozitif bulunması ise akut ya da kronik hepatit B anlamına gelir.
HBSAG NEDİR VE NE İŞE YARAR?
HBsAg, “hepatitis B surface antigen” ifadesinin kısaltmasıdır. Türkçeye “hepatit B yüzey antijeni” olarak çevrilir. Virüs vücuda girdiğinde ilk ortaya çıkan belirteçlerden biridir. Kanda pozitif çıkması, kişinin virüsü taşıdığını ve başkalarına bulaştırabileceğini gösterir.
Bu test sadece tanı için değil, aynı zamanda hastalığın izlenmesinde de kullanılır. Çünkü HBsAg varlığı, enfeksiyonun akut mu yoksa kronik mi olduğunun anlaşılmasında ilk adımdır.
HBSAG TESTİ NASIL YAPILIR?
HBsAg testi basit bir kan tahlilidir. Hastadan alınan kan örneği laboratuvar ortamında incelenir. Çoğu merkezde sonuçlar 24 saat içinde çıkar. Test iki şekilde raporlanabilir:
Niteliksel (pozitif/negatif): En sık kullanılan yöntemdir. Kanda antijenin var olup olmadığını gösterir.
Niceliksel (IU/mL veya S/CO değeri): Antijenin yoğunluğunu sayısal olarak ifade eder. Bu değer, özellikle kronik hastaların takibinde önemlidir.
HBSAG KAÇ OLMALI? NORMAL SONUÇ NE DEMEK?
HBsAg için normal sonuç negatiftir. Sağlıklı bireylerin kanında bu antijen bulunmaz. Eğer test sonucu pozitif çıkarsa, enfeksiyon ihtimali gündeme gelir. Bazı durumlarda “belirsiz” değerler raporlanabilir; bu durumda testin tekrarlanması gerekir.
Niceliksel testlerde IU/mL cinsinden değerler verilir. Genellikle 1 IU/mL altında çıkan sonuçlar negatif, daha yüksek sonuçlar ise pozitif kabul edilir. Ancak bu değerler laboratuvarlar arasında farklılık gösterebilir.
HBSAG POZİTİF ÇIKARSA NE OLUR?
HBsAg’nin pozitif bulunması, kişinin hepatit B virüsünü taşıdığı anlamına gelir. Bu durumda yapılması gereken adımlar şunlardır:
Akut enfeksiyon ihtimali: Yeni bulaşmış hepatit B enfeksiyonlarında HBsAg hızla pozitifleşir.
Kronik enfeksiyon ihtimali: Eğer HBsAg altı ay boyunca pozitif kalırsa, kronik hepatit B’den söz edilir. Bu durum karaciğer hastalıkları açısından risk taşır.
Pozitif bulunan kişilerde ek testler (HBeAg, anti-HBe, HBV DNA ve karaciğer fonksiyon testleri) yapılır. Böylece hastalığın hangi evrede olduğu belirlenir.
KRONİK HEPATİT B VE TEDAVİ SÜRECİ
HBsAg’nin uzun süre pozitif kalması, kişinin hem bulaştırıcı hem de karaciğer hastalıkları açısından riskli olduğunu gösterir.
Tedavide kullanılan ilaçlar virüsün çoğalmasını baskılar. Ancak HBsAg’nin tamamen kaybolması nadir görülen bir durumdur. Bu nedenle hekimler “HBsAg kaybı”nı uzun vadeli tedavi hedefi olarak tanımlar. Düzenli takip sayesinde siroz ve karaciğer kanseri gibi komplikasyonların önüne geçmek mümkündür.
ÖRNEK VAKA: GEBELİKTE HBSAG
Gebelikte HBsAg testi rutin olarak yapılır. Çünkü hepatit B taşıyıcısı olan anneler, doğum sırasında virüsü bebeklerine bulaştırabilir.
Bir örnek üzerinden açıklamak gerekirse:
30 yaşında, gebeliğinin 28. haftasında yapılan taramada HBsAg pozitif çıkan bir kadında ek testler yapılarak viral yük ölçülür. Doğum sonrası bebek ilk 12 saat içinde hem aşı hem de özel koruyucu immün globulin alır. Bu sayede bebekte enfeksiyon gelişme riski yüzde 90’dan fazla oranda azaltılır.
ÖRNEK VAKA: SAĞLIK ÇALIŞANINDA HBSAG
Hastanelerde çalışan personel, hepatit B açısından risk grubundadır. İğne batması veya kan teması yoluyla virüs bulaşabilir.
Örneğin acil serviste görev yapan bir hemşire, rutin taramada HBsAg pozitif çıktığında derhal hepatoloji uzmanına yönlendirilir. Çalışma alanı gözden geçirilir, gerekli ise görev değişikliği yapılır. Ayrıca bu kişinin ailesi de test edilerek gerekirse aşılanır. Böylece hem bireysel sağlık hem de toplum sağlığı korunmuş olur.
TOPLUM SAĞLIĞI AÇISINDAN ÖNEMİ
Aşılanan bireylerde bağışıklık geliştiği için HBsAg pozitifliği görülmez. Bu nedenle toplumda aşılanma oranının artması, hepatit B’nin yayılımını büyük ölçüde engeller.
HBsAg, hepatit B’nin tanısında ve takibinde en kritik göstergelerden biridir. Normalde negatif olması gerekir; pozitif bulunması ise akut ya da kronik enfeksiyona işaret eder. Gebelikte, sağlık çalışanlarında ve riskli gruplarda yapılan düzenli taramalar sayesinde hastalık kontrol altına alınabilir.